اهمیت مقام مادر
وَبَرّآ بِوَالِدَتِى وَلَمْ یَجْعَلْنِى جَبَّارآ شَقِیّآ
و مرانسبت به مادرم نیکوکار قرار داده؛ و جبّار و عصیانگر قرار نداده است. (سوره مریم،آیه32)
مقام مادر
گرچه حضرت مسیح (علیه السلام) به فرمان نافذ پروردگار از مادر بدون پدر تولّد یافت، ولى همین اندازه که در آیه مورد بحث از زبان او مى خوانیم که در مقام برشمردن
افتخارات خود، نیکوکارى نسبت به مادر را ذکر مى کند دلیل روشنى بر اهمّیّت مقام مادر است.
ضمناً نشان مى دهد این نوزاد که طبق یک اعجاز به سخن درآمد، از این واقعیّت آگاه بود که او یک فرزند نمونه در میان انسان هاست که تنها از مادر بدون دخالت پدر تولّد یافته است.
به هر حال در جهان امروز درباره مقام مادر سخن بسیار گفته مى شود و حتّى روزى را به نام «روز مادر» اختصاص داده اند، امّا متأسّفانه وضع تمدّن ماشینى چنان است که رابطه پدران و مادران را از فرزندان خیلى زود قطع مى کند، آن چنان که کمتر روابط عاطفى بعد از بزرگ شدن در میان آنها دیده مى شود.
در اسلام روایات شگفت انگیزى در این زمینه داریم که اهمّیّت فوق العاده مقام مادر را به مسلمانان توصیه مى کند، تا در عمل ـ نه تنها در سخن ـ در این باره بکوشند.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم که مردى نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد وعرض کرد : «یا رَسولَ اللّهِ مَن أبَرُّ؟ قالَ اُمَّکَ. قالَ ثُمَّ مَن؟ قالَ اُمَّکَ. قالَ ثُمَّ مَن؟ قالَ اُمَّکَ. قالَ ثُمَّ مَن؟ قالَ أباکَ؛ اى پیامبر، به چه کسى نیکویى کنم؟ فرمود: به مادرت. عرض کرد بعد از او به چه کسى؟ فرمود: به مادرت. بار سوم عرض کرد بعد از او به چه کسى؟ فرمود: به مادرت. در چهارمین بار که این سؤال را تکرار کرد فرمود: به پدرت». (203)
در حدیث دیگرى مى خوانیم که جوانى نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) براى شرکت در جهاد (آنجا که جهاد واجب عینى نبود) آمد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ألَکَ والِدَةٌ؟ قالَ: نَعَم قالَ: فَالزَمها فَإنَّ الجَنَّةَ تَحتَ قَدَمِها: آیا مادر دارى؟ عرض کرد آرى. فرمود: در خدمت مادر باش که بهشت زیر پاى مادر است». (204)
بى شک اگر زحمات فراوانى را که مادر از هنگام حمل تا وضع حمل، و دوران شیرخوارى تا زمان بزرگ شدن او تحمّل مى کند، رنج ها، تعب ها، بیدارى ها، بیمارى ها وپرستارى ها را که او با آغوش باز در راه فرزند خود پذیرا مى گردد در نظر بگیریم، خواهیم دید که هر قدر انسان در این راه بکوشد باز هم در برابر حقوق مادر بدهکار است.
جالب اینکه در حدیثى مى خوانیم: امّ سلمه خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید وعرض کرد : همه افتخارات نصیب مردان شده و زنان بیچاره چه سهمى از این افتخارات دارند؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بَلى إذا حَمَلَتِ المَرأةُ کانَت بِمَنزِلَةِ الصّائِمِ القائِمِ المُجاهِدِ بِنَفسِهِ وَمالِهِ فی سَبیلِ اللّهِ، فَإذا وَضَعَت کانَ لَها مِنَ الأجرِ ما لا یَدری أحَدٌ ما هُوَ لِعِظَمِهِ، فَإذا أرضَعَت کانَ لَها بِکُلِّ مَصَّةٍ کَعِدلِ عِتقِ مُحَرَّرٍ مِن وُلدِ إسماعیلَ، فَإذا فَرَغَت مِن رَضاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ کَریمٌ عَلى جَنبِها وَ قالَ استَأنِفِى العَمَلَ فَقَد غُفِرَ لَکِ؛ آرى (زنان هم افتخارات فراوانى دارند) هنگامى که زن باردار مى شود، در تمام مدّت حمل به منزله روزه دار، شب زنده دار و مجاهد در راه خدا با جان و مال است، هنگامى که وضع حمل مى کند آن قدر خدا به او پاداش مى دهد که هیچ کس حدّ آن را از عظمت نمى داند، هنگامى که فرزندش را شیر مى دهد در برابر هر مکیدنى از سوى کودک، خداوند پاداش آزاد کردن برده اى از فرزندان اسماعیل را به او مى دهد، و هنگامى که دوران شیرخوارگى کودک تمام شد، یکى از فرشتگان بزرگوار خداوند بر پهلوى او مى زند و مى گوید: برنامه اعمال خود را از نو آغاز کن، چرا که خداوند همه گناهان تو را بخشیده» (گویى نامه عملت از نو آغاز مى شود).)205(
در ذیل آیه 23 سوره اسراء بحث هاى دیگرى در این زمینه داشتیم (ر.ک: ج 13، ص 69 و 70).
مرز اطاعت از پدر و مادر
(وَوَصَّیْنَا الاْنْسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنآ وَإِنْ جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِى مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلاَ تُطِعْهُمَا إِلَىَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِى الصَّالِحِینَ)
ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکى کند، و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که براى من همتائى قائل شوى که به آن علم ندارى، از آنها پیروى مکن! بازگشت شما به سوى من است، و شما را از آنچه انجام مى دادید با خبر خواهم ساخت. *
و کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادند، آنها را در زمره صالحان وارد خواهیم کرد! (سوره عنکبوت، آیات 8 ـ 9)