گوهر مشترك
(خَلَقَکُمْ مِّنْ نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَأَنْزَلَ لَکُمْ مِّنَ الاْنْعَامِ ثَمَانِیَةَ أَزْوَاجٍ یَخْلُقُکُمْ فِى بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ خَلْقآ مِّنْ بَعْدِ خَلْقٍ فِى ظُلُمَاتٍ ثَلاَثٍ ذَلِکُمُ اللهُ رَبُّکُمْ لَهُ الْمُلْکُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُصْرَفُونَ)
او (همه) شما را از یک انسان آفرید، و همسرش را از جنس او خلق کرد؛ و براى شما هشت زوج از چارپایان آفرید؛ او شما را در شکم مادرانتان در میان تاریکى هاى سه گانه (پوسته شکم، رحم و کیسه جنین) آفرینشى بعد از آفرینش دیگر مى بخشد. این است خداوند، پروردگار شما که حکومت (عالم هستى) از آن اوست؛ هیچ معبودى جز او نیست؛ پس چگونه (از راه حق) منحرف مى شوید؟! (سوره زمر، آیه 6)
تفسیر :
همه شما را از نَفْس واحدى آفرید
باز در این آیات سخن از آیات عظمت آفرینش خداوند و بیان بخش دیگرى از نعمت هاى گوناگون او در مورد انسان هاست. نخست از آفرینش انسان سخن مى گوید، مى فرماید: «خداوند همه شما را از شخص واحدى آفرید، سپس همسرش را از او خلق کرد» (خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا).
آفرینش همه انسان ها از نفس واحد اشاره به آفرینش آدم، جدّ نخستین ماست که این همه افراد بشر با تنوّع خلقت، خلق و خوى متفاوت، و استعدادها و ذوق هاى مختلف، همه به یک ریشه بازمى گردد که آن «آدم» است.
تعبیر «ثُمَّ جَعَلَ مِنها زَوجَها» در واقع اشاره به این است که خدا «آدم» را آفرید، سپس همسرش را از باقیمانده گِل او خلق کرد. (27)
روى این حساب، آفرینش «حوّا» بعد از آفرینش «آدم» بوده است و قبل از آفرینش فرزندان آدم.
تعبیر «ثُمَّ» همیشه براى تأخیر زمانى نیست، بلکه گاهى براى تأخیر بیان مى آید، مثلاً مى گوییم: «کار امروز تو را دیدیم، سپس کار دیروزت را هم مشاهده کردیم»، در حالى که اعمال دیروز مسلّمآ قبل از اعمال امروز واقع شده، ولى توجّه به آن در مرحله بعد بوده است.
و اینکه بعضى تعبیر فوق را اشاره به مسأله «عالم ذر» و آفرینش فرزندان «آدم» بعد از خلقت او و قبل از خلقت «حوّا» به صورت مورچگان دانسته اند، مطلب نادرستى است که در تفسیر و توضیح «عالم ذر» ذیل آیه 172 سوره اعراف بیان کردیم.
این نکته نیز گفتنى است که آفرینش همسر «آدم» از اجزاى وجود خود آدم نبوده، بلکه از باقیمانده گِل او صورت گرفته است، چنانکه در روایات اسلامى به آن تصریح شده، و امّا روایتى که مى گوید: «حوّا» از آخرین دنده چپ آدم آفریده شده، سخن بى اساسى است که از برخى روایات اسرائیلى گرفته شده و هماهنگ با مطلبى است که در فصل دوم از سفر تکوین تورات تحریف یافته کنونى آمده، و از این گذشته، بر خلاف مشاهده و حس است، زیرا طبق این روایت یک دنده «آدم» برداشته و از آن «حوّا» را آفریده و لذا مردان یک دنده در طرف چپ کمتر دارند، در حالى که مى دانیم هیچ تفاوتى میان تعداد دنده هاى مرد و زن وجود ندارد و این تفاوت یک افسانه بیش نیست (ر.ک: ج 19، ص 399 ـ 401).