ابراهیم(علیه السلام) در قرآن
در میان تاریخ انبیا که قرآن مجید به آن پرداخته، فرازهایى است که درخشندگى خاصّى دارد، و سراسر آموزنده و پرمایه و عبرت انگیز است; به عنوان نمونه مى توان به تاریخ حضرت نوح(علیه السلام)، و سرگذشت قهرمان توحید حضرت ابراهیم(علیه السلام)، و زندگى پرفراز و نشیب حضرت موسى(علیه السلام)، و داستان تولّد اعجازآمیز و حوادث پس از ولادت حضرت عیسى(علیه السلام)، و تاریخ اسلام اشاره کرد.
در این کتاب قصد داریم تاریخ زندگانى ابراهیم(1) بت شکن(علیه السلام) را مرور کنیم، که هم قدرت نمایى پروردگار در آن به عیان دیده مى شود، و هم درس هاى توحید در آن موج مى زند، و هم ما را به یاد جهان آخرت مى اندازد، و هم به سوى مبحث مهمّ امامت رهنمون مى گردد، و هم فلسفه اعمال و مناسک حج را براى ما روشن مى سازد.
محورهاى مورد بحث
مسائل مربوط به زندگى حضرت ابراهیم(علیه السلام) فراوان است، که با استفاده از قرآن مجید و روایات اسلامى و تواریخ معتبر، در این کتاب پیرامون چهارده موضوع، در چهارده فصل بحث خواهیم کرد:
1. ولادت حضرت ابراهیم(علیه السلام) و دوران کودکى.
2. دوران جوانى حضرت ابراهیم(علیه السلام) و ایمان قوى به خداوند.
3. گفتگوهاى آن حضرت با ستاره پرستان، ماه پرستان و خورشیدپرستان.
4. گفتگوى آن حضرت با عمویش آزر، درباره بت پرستى.
5. گفتگوهاى آن حضرت با نمرود، سلطان و حاکم آن دوران.
6. داستان بت شکنى آن حضرت و به آتش افکندن وى.
7. هجرت ابراهیم(علیه السلام) از سرزمین بابل به سوى مصر و مکّه.
8. معاد و جهان پس از مرگ.
9. بناى خانه کعبه.
10. ابراهیم(علیه السلام) و ذبح فرزندش اسماعیل(علیه السلام).
11. مناسک حج.
12. امامت ابراهیم(علیه السلام).
13. شخصیّت ممتاز ابراهیم(علیه السلام).
14. آخرین برگ زندگى ابراهیم(علیه السلام).
محورهاى چهارده گانه فوق عمده ترین مسائل مربوط به زندگانى این پیامبر بزرگ خداوند است که بحث و بررسى دقیق آن، هم زوایاى مختلف زندگى آن حضرت را روشن ساخته، و ما را با آن آشنا مى کند، و هم درس هاى عبرت و نکات آموزنده فراوان، و مطالب اعتقادى و علمى و اجتماعى و کلامى و مدیریّتى مهمّى را در اختیار ما قرار خواهد داد. با استعانت از خداوند متعال، و به منظور جلب رضاى او و در جوار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه(علیها السلام)، به بحث درباره موضوعات چهارده گانه، مى پردازیم.
پیشاپیش از خوانندگان محترمى که با انتقادات سازنده خویش به اصلاح و ارائه بهتر این کتاب کمک مى کنند، و نیز همه عزیزانى که به نوعى در آماده کردن این اثر ارزشمند یار و یاورم بوده اند، تقدیر و تشکّر مى کنم و امیدوارم خداوند به ما و شما توفیق پیروى از سیره و گفتار پیامبران بزرگش، به خصوص حضرت ابراهیم(علیه السلام) و بویژه خاتم پیامبران حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) را عنایت فرماید.
آمین یا ربّ العالمین
حوزه علمیه قم ـ ابوالقاسم علیان نژادى
19/2/1388
فصل اوّل: ولادت حضرت ابراهیم(علیه السلام)
در مورد تولّد آن حضرت چیزى در قرآن مجید به چشم نمى خورد، امّا طبق آنچه که در کتاب هاى تاریخى آمده، ستاره شناسان به نمرود، پادشاه زمان حضرت ابراهیم(علیه السلام) گفتند: «در آینده پسرى متولّد خواهد شد که تشکیلات سلطنتت را متزلزل، و طومار حکومتت را درهم خواهد پیچید!» نمرود که از شنیدن این پیشگویى متعجّب و وحشت زده شده بود، گفت: «آیا اکنون به دنیا آمده است؟» گفتند: «هنوز پا به عرصه وجود نگذاشته است»; نمرود گفت: «نخواهم گذاشت زنده به دنیا بیاید، تا تاج و تختم را تهدید کند». سپس تصمیم به قتل تمام نوزادان پسر گرفت!(2) و این تصمیم را به همه مأموران حکومت ابلاغ کرد. هر پسربچّه اى که به دنیا مى آمد توسّط مأموران نمرود کشته مى شد. مادر ابراهیم(علیه السلام)(3) حامله شد، و از آینده جنین در رحمش بیمناک بود. خداوند متعال به وى الهام کرد که فرزندش را پس از تولّد در غارى که نزدیک شهر بود بگذارد،(4) و روزها براى سرکشى و شیر دادن نوزادش، پنهان از چشم مأموران نمرود به آنجا برود و شب ها را در کنار فرزندش بیارامد. ابراهیم(علیه السلام) حدود 15 سال در همان غار به سر برد.(5) هر چه سنّش بیشتر مى شد توجّه بیشترى به جهان خلقت و آسمان پر رمز و راز مى کرد. شب ها از مخفیگاهش خارج مى شد و به آسمان مى نگریست. به ستاره ها فکر مى کرد، و در مورد اسرار و شگفتى هاى آسمان مى اندیشید. قرآن مجید در مورد این بخش از عمر حضرت ابراهیم(علیه السلام)مى فرماید: «(وَکَذَلِکَ نُرِى إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماوَاتِ وَالاَْرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ); و این گونه، ملکوت آسمان ها و زمین (و حاکمیّت مطلق خداوند بر آنها) را به ابراهیم نشان دادیم; تا (به آن استدلال کند و) اهل یقین گردد».(6)
هنگامى که حضرت ابراهیم(علیه السلام) مبارزاتش را با نمرود شروع کرد، 16 سال بیشتر نداشت.