وظایف قاضی
1 - رعایت مساوات بین طرفین دعوا در سلام کردن، جواب سلام، نشستن، نگاه کردن به آنها، گفتار با آنها، خوشرویی و مراعات انصاف با آنها و عدالت در حکم.
2 - سوال کردن از کسی که اول وارد دادگاه شده است. مگر آن که اولی رضایت دهد که از دیگری سوال شود.
3 - در صورتی که قاضی از کسی سوال نکند، هر کدام شروع به ادعا کرد به سخنانش توجه می شود و اگر هر دو با هم شروع کردند، ابتدا به سخنان کسی که سمت راست طرف دعوا نشسته گوش داده می شود.
4 - اگر مدعی علیه کلام مدعی (1232) را قطع کند، به گفتار مدعی علیه توجه نمی شود، تا این که جواب مدعی را بدهد و بین آنها حکم شود.
5 - قاضی نباید چیزی به یکی از طرفین دعوا تلقین کند که بتواند به وسیله آن برطرف دعوا غالب شود(1233).
ادعایی در دادگاه ترتیب اثر داده می شود و به آن می پردازند که شرایط لازم را داشته باشد و آن شرایط به این شرح است:
شرایط مدعی:
1 - بالغ و عاقل باشد.
2 - اگر ادعای او مستلزم تصرف در مال است، به جهت سفاهت از تصرف در اموالش ممنوع نشده باشد.
3 - ادعا مربوط به خودش باشد یا کسی که بر او ولایت، یا از او وکالت دارد.
4 - یقین به ادعای خود داشته باشد، با گمان و شک و احتمال ادعا نکند.
شرایط مدعی علیه:
1 - موجود باشد، پس نمی تواند چیزی را ادعا کند، بدون این که طرف نزاعی وجود داشته باشد.
2 - معین باشد، معلوم باشد که ادعا علیه چه کسی است.
دعوا موثر باشد؛ پس اگر کسی ادعا کند که زمین متحرک است و دیگری انکار کند، قابل پی گیری نیست.
مدعی به معلوم باشد؛ مثلاً نمی تواند بگوید: یک چیزی از من نزد فلانی است(1234).