احکام مزارعه
1 - اگر زراعت در زمین ممکن نشود؛ مثلاً آب زمین قطع شود:
- اگر مقداری از زراعت به دست آمده، حتی علفی که بتوان به حیوانات داد - همان مقدار، مطابق قرار داد از هر دوی آنها ست.
- اصلاً زراعت بدست نیامده:
زارع کوتاهی کرده - زارع سهم صاحب زمین را به قدر متعارف باید بپردازد.
زارع کوتاهی نکرده - مزارعه باطل است و زارع ضامن نیست(1027).
2 - زارع نمی تواند بدون اجازه صاحب زمین، زمین را در اختیار شخص دیگری بگذارد(1028).
3 - شخصی که زمین را اجاره کرده اگر در عقد اجاره شرط نشده باشد که خود او باید از زمین استفاده کند، می تواند آن زمین را به مزارعه بدهد(1029).
4 - مالیات زمین و مال الاجاره آن (اگر زمین اجاره ای باشد) بر عهده زارع نیست، مگر آن که در عقد اجاره شرط شده باشد، اما کارهای دیگر مانند حفر جویهای آبرسانی، تهیه اسباب کشاورزی و امثال آن را باید در قرار داد مشخص کنند که بر عهده چه کسی است(1030).
5 - با مرگ صاحب زمین یا زارع، قرار داد مزارعه باطل نمی شود، بلکه به ورثه منتقل می شود، پس اگر صاحب زمین بمیرد، زمین به ورثه او منتقل می شود و سهم حاصل به آنها می رسد و اگر زارع بمیرد ورثه او باید زراعت کنند، یا کسی را اجیر کنند که زراعت کند(1031).
مساقات
مساقات قراردادی است اقتصادی میان صاحب باغ و باغبان که در مدت معینی به آبیاری و تربیت درختان بپردازد و مطابق قرار داد، سهمی از میوه ها به باغبان داده شود.
شرایط مساقات
مورد مساقات باید معین باشد.
مورد مساقات، زمین بدون درخت نباشد.
درختان نیز از نوع تنه دار باشد؛ مانند بوته خیار و هندوانه نباشد.
درخت میوه باشد؛ مانند درختان بید و صنوبر و کاج و سپیدار نباشد، مگر درختانی که از گل یا برگ آنها استفاده می کنند، مانند درخت سدر و کافور.
مدت مساقات معلوم ندهند.
میوه را سهم یک نفر قرار ندهند.
سهم هر کدام معین باشد.
سهم آنها، به نوع مشاع باشد؛ مثلاً یک بر روی دو، یک بر روی سه، یک بر روی چهار بنابر این اگر قرار بگذارند که باغبان آبیاری کند و در پایان یک تن میوه بگیرد، این قرارداد مساقات نیست.