احکام مضاربه
1 - اگر شخصی توری یا دامی به دیگری بدهد که به وسیله آن ماهیگیری کند و هر چه ماهی گرفت با هم تقسیم کنند این قرار داد مضاربه نیست بلکه معامله ای باطل است(1017).
2 - صاحب مال می تواند مال خود را به دو نفر مضاربه بدهد و چه آن دو به مقدار مساوی سود ببرند یا یکی از آنها بیشتر از دیگری و فرقی نیست که در عمل با هم مساوی باشند یا یکی بیش از دیگری کار انجام بدهد(1018).
3 - اگر صاحب مال دو نفر یا بیشتر باشند و مال خود را به یک نفر مضاربه بدهند مانع ندارد(1019).
4 - در تجارت کارهایی که به طور معمول به دیگران می سپارند مانند وزن کردن بار و حمل آن و امثال اینها، می تواند به اهلش بسپارد و مزد آنها را از سرمایه بدهد و اگر خودش آن را انجام داد می تواند مزد خود را از سرمایه بردارد و اما برای کارهایی که به طور متعارف خود عامل باید انجام دهد نمی تواند مزد بردارد(1020).
5 - اگر عقد مضاربه مطلق باشد؛ یعنی شرطی در آن نباشد، عامل هر گونه صلاح بداند می تواند تجارت کند اما نمی تواند نسیه بدهد مگر این که بین تجار نسیه دادن مرسوم باشد، ولی اگر عقد مضاربه مشروط باشد. عامل باید به شرط عمل کند و اگر به شرط عمل نکرد و خسارتی به بار آمد ضامن است و اگر سودی به دست آمد صاحب سرمایه شریک است(1021).
6 - عامل نمی تواند مخارج خود یا مخارج دیگران را از سرمایه بردارد مگر با اجازه مالک و اگر مالک اجازه باشد نباید در مخارج خود اسراف کند. و نیز نمی تواند از سرمایه کسی را مهمان کند یا سوغات بخرد مگر برای تجارت و به مصلحت تجارت باشد(1022).
ضمان عامل و عدم آن
بدون تقصیر عامل، مال تلف شود - عامل ضامن نیست.
بدون تقصیر عامل، مال معیوب شود - عامل ضامن نیست.
با تقصیر عامل، مال تلف یا معیوب شود - عامل ضامن است.
تجارت سود نیاورد - عامل ضامن سود صاحب مال نیست.
تجارت ضرر بیاورد - عامل ضامن ضرر صاحب مال نیست.
شرط کرده بودند که خسارت بر عهده مالک باشد - عامل خسارت را ضامن نیست.
شرط کرده بودند که خسارت بر عهده هر دو باشد - عامل خسارت را ضامن نیست.
ولی در صورتی که شرط کرده باشد، اگر ضرری به مالک وارد شد عامل هم مثلاً یک بر روی دو یا یک بر روی سه از آن را بدهد اشکال ندارد - در صورت ضرر او هم ضامن است(1023).
عامل نمی تواند بدون اجازه مالک مال را به شخص دیگری به مضاربه بدهد و اگر اجازه هم بدهد باید مضاربه اولی را فسخ کنند و مالک با شخص دوم عقد مضاربه ببندد، یا قرار داد مضاربه بین مالک و عامل و شخص دیگری به اشتراک بسته شود(1024).
پرسش
1 - شرکتهای تعاونی مصرف از کدام قسم شرکت می باشد؟
2 - آیا ممکن است در معامله با مال مشترک ضرر متوجه یکی از شرکاء باشد؟
3 - موارد اشتراک و افتراق شرایط مالک و عامل در مضاربه چیست؟
4 - اگر مبلغی را به یک کارگاه تولیدی بدهد که مثلاً یک بر روی سه از سود تولیدات را به او بدهد صحیح است یا نه؟
5 - فرق شرکت با مضاربه چیست؟
6 - عامل چه نوع مخارجی را می تواند از سرمایه بردارد؟
7 - اگر تجارت ضرر بیاورد، در چه صورتی عامل ضامن ضرر صاحب مال خواهد بود.