معامله
معامله مس درست با - مس شکسته در صورتی که اضافه بگیرد ربا و حرام است(915).
معامله برنج صدری با - برنج گرده در صورتی که اضافه بگیرد ربا و حرام است.
معامله طلای ساخته با - طلای نساخته در صورتی که اضافه بگیرد ربا و حرام است.
معامله روغن حیوانی با - پنیر در صورتی که اضافه بگیرد ربا و حرام است.
2 - اگر چیزی را که اضافه می گیرد غیر از جنسی باشد که می فروشد؛ مثلاً یک تن گندم را به یک تن و هزار تومان پول بفروشد باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد ربا و حرام می باشد(916).
3 - جنسی را که در بعضی از شهرها با وطن یا پیمانه می فروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله می کنند، اگر در شهری که آن را با وزن یا پیمانه می فروشند زیادتر بگیرند ربا و حرام است و در شهر دیگر ربا نیست(917).
4 - در مثل اسکناس و دینار کاغذی و سایر پولهای کاغذی؛ مثل دلار و لیره ترکی ربای غیر قرضی تحقق پیدا نمی کند و جایز است معاوضه نقدی بعضی از آنها را با بعضی دیگر به زیاده و کم و اما ربای قرضی در تمام آنها تحقق پیدا می کند و جایز نیست قرض دادن ده دینار به دوازده دینار(918).
5 - اگر جنسی را که می فروشند و عوض می گیرند از یک چیز به عمل آمده باشد باید در معامله زیادی نگیرند. پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد ربا و حرام است و احتیاط واجب است که اگر میوه رسیده را با میوه نارس معامله کند زیادی نگیرد(919).
خرید و فروش چک و سفته
س - در رساله احکام از قول حضر تعالی نوشته شده که خرید و فروش سفته و چک تضمینی به کم یا زیاد اشکال ندارد، چند سوال برای من مطرح است.
1 - آیا این مساله شامل چکهای بانکی کنونی که هم اکنون در دست مردم است می باشد یا نه؟
ج - فروش چک یا سفته به شخص ثالث به کمتر، ربا و حرام است.
2 - آیا می شود چکهای بانکی برای مدت دو ماه آینده یا بیشتر را به قیمت کمتر، نقداً خرید یا نه؟
ج - حکم آن معلوم شد.
3 - آیا می شود به طرفی که می خواهد چک حقوقی آینده را بفروشد، بگوییم: مثلاً فلان مقدار بنویس تا من آن را به این مقدار پول حاضر بخرم؟
ج - در حکم دو مساله قبل است(920).
مسائل متفرقه خرید و فروش
1 - اگر فروشنده قیمت خرید جنس را به مشتری بگوید باید تمام خصوصیاتی که به واسطه آنها قیمت جنس زیاد یا کم می شود بگوید و چه به همان قیمت یا به کمتر از آن بفروشد؛ مثلاً باید بگوید که نقد خریده است یا نسیه(921).
2 - معامله مسلمانان با یهود در صورتی که اطمینان داشته باشند که می توانند بدینوسیله دست آنها را از سلطه بر مسلمین کوتاه کنند، اشکال ندارد(922).
3 - اگر قصاب گوشت نر بفروشد و به جای آن گوشت ماده بدهد معصیت کرده است و اگر گوشت را معین کرده باشد، در صورت روشن شدن خلاف، مشتری می تواند معامله را بدهم بزند(923).