احکام امر به معروف و نهی از منکر
1 - فراگیری شرایط امر به معروف و نهی از منکر و موارد آن واجب است، تا در امر و نهی مرتکب خلاف نشود(871).
2 - اگر بداند امر و نهی، بدون تقاضا و نصیحت و مواعظه اثر نمی کند، واجب است که امر و نهی را با نصیحت و مواعظه و تقاضا همراه کند و اگر بداند که در خواست و موعظه به تنهایی (بدون امر و نهی) موثر است، واجب است به همین گونه عمل کند(872).
3 - اگر بداند یا احتمال دهد که امر و نهی اش با تکرار موثر است، واجب است تکرار کند(873).
4 - مراد از اصرار بر گناه، مداومت بر انجام کار نیست، بلکه ارتکاب آن عمل است، هر چند یکبار دیگر باشد، پس اگر یکبار نماز را ترک کرد و بار دیگر هم بنای ترک دارد، امر به معروف واجب است(874).
5 - در امر به معروف و نهی از منکر زخمی کردن و کشتن معصیت کار بدون اجازه حاکم شرع جایز نیست، مگر منکر از اموری است که در اسلام اهمیت بسیار زیادی دارد؛ مثل آن که شخصی بخواهد انسان بی گناهی را بکشد و جلوگیری از او بدون مجروح کردن وی ممکن نباشد(875).
6 - در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت شرط نیست، بلکه غرض از این واجب، انجام معروف و ترک منکر است، ولی اگر قصد قربت کند، دو پاداش دارد(876).
7 - در وجوب نهی از منکر فرقی بین گناه بزرگ (معصیت کبیره) و گناه کوچک (معصیت صغیره) نیست، پس اگر کسی مرتکب گناه صغیره هم بشود نهی او واجب است(877).
8 - اگر شخصی به قصد انجام کار حرام، مقدمات آن را شروع کند، پس اگر انسان:
بداند به انجم آن موفق می شود - نهی او واجب است.
بداند به انجام آن موفق نمی شود - نهی او واجب نیست، مگر از آن باب که مقدمه حرام هم منکر است یا جرات کردن برانجام حرام هم معصیت است و باید جلوگیری شود.
نمی داند به انجام آن موفق می شود یا نه - حکم فرض قبلی را دارد(878).
9 - اگر بداند یا احتمال دهد، که نهی او در حضور جمع موثر است (نه تنهایی)، اگر انجام دهنده آن عمل را به طور آشکار انجام می دهد، جایز بلکه واجب است او را در جمع نهی کند و اگر چنین نیست، بنابر احتیاط واجب جایز نیست(879).
10 - اگر بداند که امر شخص دیگری نسبت به گناهکار موثر است، واجب است به آن شخص امر کند تا او را بدان کار وادارد(880).
11 - اگر تاثیر امر و نهی متوقف بر ارتکاب حرام یا ترک واجب باشد، جایز نیست و وجوب ساقط است، مگر آن که از امور بسیار مهمی باشد که شارع مقدس راضی به تخلف از آن نباشد، ولی آنچه را برای جلوگیری از آن کار مرتکب می شود بدان اهمیت نباشد، مثل این که برای جلوگیری از قتل یک انسان بی گناه لازم باشد، بدون اجازه وارد خانه دیگران شود(881).
آداب امر به معروف و نهی از منکر
سزاوار است، کسی که به معروف امر می کند و از منکر جلوگیری می کند:
مانند طبیبی دلسوز و پدری مهربان باشد.
قصد خود را خالص کند و تنها برای رضای خداوند اقدام کند و عمل خود را از هر گونه برتری جویی پاک گرداند.
خود را پاک و منزه نداند، چه بسا همان شخصی که اکنون خطایی از او سرزده است، دارای صفات پسندیده ای باشد که مورد محبت الهی است، هر چند این عمل او هم اکنون ناپسند و مورد محبت الهی است، هر چند این عمل او هم اکنون ناپسند و مورد غضب الهی باشد(882).
جهاد و دفاع
تلاش برای پیشبرد اسلام و مبارزه با کسانی که از پذیرش آن سرباز زده اند جهاد نام دارد، جهاد دارای تاکتیک ها و شیوه های به خصوصی است که تنها به دست پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و جانشیانان وی که از هر گونه لغزش و اشتباه در امان هستند، عملی می گردد و اختصاص به زمان حضور معصومین (علیهم السلام) دارد و در زمان ما که عصر غیبت امام معصوم است واجب نیست. ولی نوع دیگر مبارزه با دشمنان که دفاع نام دارد. حق مسلم همه مسلمانان است که در هر زمان و در هر جای عالم که مورد هجوم دشمنان قرار گرفتند و یا آیین مذهبشان در خطر بود، برای حفظ جان و نگهداری از آیین خود، با دشمنان بجنگند و آنان را از بین ببرند. در اینجا با اقسام و احکام این واجب الهی یعنی دفاع آشنا می شویم: