گنج و محل آن
1 - در ملک خودش یافت شود - مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد.
2 - در جای که ملک کسی نیست؛ مثلاً در بیابان یا کوه یافت شود - مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد.
3 - در ملک دیگران پیدا کند - متعلق به صاحب ملک است.
4 - در ملکی که از دیگران خریده پیدا شود:
1 - بداند مال صاحبان قبلی آن ملک نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد.
2 - احتمال دهد، که مال یکی از آنان است، باید به او اطلاع دهد و اگر معلوم شود مال او نیست باید به مالکین قبلی اطلاع دهد و اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست، مال خود او می شود و باید خمس آن را بدهد(837).
مال حلال مخلوط به حرام
اگر اموال انسان با اموال دیگران مخلوط شود ممکن است یکی از این حالتها را داشته باشد:
1 - صاحب آن معلوم
مقدار آن معلوم - باید آن مقدار را به صاحبش برگرداند.
مقدار نامعلوم - باید یکدیگر را راضی کنند.
2 - صاحب آن نامعلوم
مقدار معلوم - باید آن مقدار را به نیت صاحبش صدقه بدهد و احتیاط واجب آن است که از حاکم شرع هم اجازه بگیرد.
مقدار نامعلوم - باید خمس آن را بپردازد، و بقیه حلال می شود(838).
مساله:
اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، چنانچه مقدار زیادی معلوم باشد، بنابر احتیاط واجب مقداری را که یم داند از خمس بیشتر بوده، از طرف صاحب آن صدقه بدهد.