احکام مصرف زکات
1 - فقیری که زکات دریافت می کند باید دارای این شرایط باشد:
شیعه دوازده امامی باشد.
واجب النفقه زکات دهنده نباشد؛ مانند همسر و فرزند.
اگر زکات دهنده سید نیست، زکات گیرنده نیز سید نباشد.
زکات را در معصیت مصرف نکند.
و بنابر احتیاط واجب، آشکارا معصیت کبیره نکند(788).
2 - به کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد، اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد، می توان زکات داد(789).
3 - اگر پسر به کتابهای علمی دینی احتیاج داشته باشد، پدر می تواند برای خریدن آن کتابها به او زکات بدهد(790).
4 - کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد، می توان به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم، واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد(791).
5 - پدر می تواند به پسرش زکات بدهد که برای خود زن بگیرد(792).
6 - به کسی که معلوم نیست سید است یا نه، می توان زکات داد(793).
7 - پرداخت زکات از عبادات است و باید به قصد قربت؛ یعنی برای اطاعت دستور خداوند بپردازد و در نیت معین کند که زکات مال است یا زکات فطره(794).
8 - وقت پرداخت زکات:
- زکات طلا و نقره و دامها را پس از تمام شدن یک سال
- زکات گندم و جو را موقعی که از کاه جدا می کنند
- زکات خرما و انگور را موقع خشک شدن
باید به فقیر بدهد یا از مال خود جدا کند.
پس از جدا کردن زکات، لازم نیست فوراً آن را به مستحق بدهد، ولی اگر به کسی که می شود زکات داد دسترسی دارد، احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تاخیر نیندازد(795).
9 - اگر زکات قبل از پرداخت تلف شود:
الف: پرداخت آن ممکن نبوده - ضامن نیست و پرداختن عوض آن واجب نمی باشد.
ب: پرداخت آن ممکن بوده
1 - در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی نکرده است - ضامن نیست.
2 - در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی کرده است - ضامن است(796).
10 - اگر زکات را از مال خود کنار بگذارد، می تواند در بقیه آن تصرف کند و اگر قیمت آن را کنار بگذارد (نه از خود آن)، می تواند در تمام آن مال تصرف کند(797).
11 - انسان نمی تواند زکاتی را که کنار گذاشته، برای خود بردارد و چیز دیگری به جای آن بگذارد(798).
مستحبات پرداخت زکات
1 - خویشان خود را بر دیگران.
- و اهل علم و کمال را بر غیر آنان.
- و کسانی را که گدایی نمی کنند بر گدایان مقدم دارد.
2 - زکات دامها را به فقیرهایی آبرومند بدهد.
3 - زکات را آشکارا و صدقه مستحبی را پنهانی بپردازد(799).
زکات فطره
پس از پایان یافتن ماه مبارک رمضان؛ یعنی در شب عید فطر، افرادی که دارای شرایط باشند، باید زکاتی بپردازند که مقدار و مواد مصرف آن خواهد آمد. این زکات بنام زکات فطره خوانده می شود.
افرادی که در شب عید فطر دارای این شرایط باشند زکات فطره بر آنها واجب است:
1 - بالغ باشد.
2 - عاقل باشد.
3 - بنده کسی نباشد.
4 - فقیر نباشد(800).
فردی که دارای شرایط فوق باشد باید زکات خود کسانی که در مغرب شب عید فطر نان خور او هستند را بپردازد، کوچک باشند یا بزرگ، مسلمان باشند یا کفر، خرج آنان بر او واجب باشد یا نه، در شهر خود او باشند یا در شهر دیگر (یعنی حتی اگر فرزند کوچک او که نان خور اوست به مسافرت رفته باشد باید زکات او را بدهد) و همچنین مهمانی که با رضایت او پیش از غروب شب ید فطر وارد خانه اش شده باشد، باید زکات او را بدهد(801).
مقدار زکات فطره: هر نفری یک صاع که تقریباً 3 کیلو است(802).
جنس زکات فطره: گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت و مانند اینها(803).
وقت وجوب زکات فطره: شب عید فطر(804).
وقت پرداخت زکات فطره: از شب عید تا ظهر روز فطر و بهتر آن است که در روز عید بدهد و اگر نماز عید می خواند بنابر احتیاط واجب قبل از نماز عید بپردازد(805).
مصرف زکات فطره: همام مصرف زکات مال است، گرچه احتیاط مستحب آنست که فقط به فقرای مومن و اطفال آنها و به مساکین بدهد(806).