درس (44) مصرف زکات
انما الصدقات للفقراء والمسکین العاملین علیها و المولفه قلوبهم وفی الرقاب الغارمین وفی سبیل الله وابن السبیل فریضه من الله و الله علیم حکیم.
صدقات (زکات) تنها برای فقیران، مسکینان و متصدیان جمع آوری و توزیع و کسانی که دلشان به دست آورده می شود و برای آزادی بردگان و بدهی بدهکاران و در راه خدا و در راه ماندگان می باشد، این یک واجب الهی است و خدا دانای حکیم است.
(سوره توبه، آیه 60)
مصرف زکات در هست جا است که می توان آن را در تمام یا برخی از این موارد مصرف کرد:
1 - فقیران.
2 - مسکینان، آنان که بکلی در مانده و بینوایند.
3 - کسی که از طرف امام (علیه السلام) یا نایب او مامور جمع آوری و نگهداری و توزیع زکات است (عاملین).
4 - برای الفت دادن دلها به اسلام و مسلمانان؛ مانند غیر مسلمانان که اگر به آنها کمکی بشود، به دین اسلام می گروند یا در جنگ به مسلمانان کمک می کنند (مولفه قلوبهم).
5 - خریداری بنده ها و آزاد کردن آنان (فی الرقاب).
6 - در راه خدا؛ یعنی در کارهایی که نفع آن به عموم می رسد و مورد رضایت خداست؛ مانند ساختن جاده، پل، مسجد (فی سبیل الله).
7 - در راه خدا؛ یعنی در کارهایی که نفع آن به عموم می رسد و مورد رضایت خداست؛ مانند ساختن جاده، پل، مسجد (فی سبیل الله).
8 - مسافری که در سفر درمانده است و خرج برگشت به وطن را ندارد، هر چند در وطن خود فقیر نباشد (ابن السبیل)(787).
احکام مصرف زکات
1 - فقیری که زکات دریافت می کند باید دارای این شرایط باشد:
شیعه دوازده امامی باشد.
واجب النفقه زکات دهنده نباشد؛ مانند همسر و فرزند.
اگر زکات دهنده سید نیست، زکات گیرنده نیز سید نباشد.
زکات را در معصیت مصرف نکند.
و بنابر احتیاط واجب، آشکارا معصیت کبیره نکند(788).
2 - به کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد، اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد، می توان زکات داد(789).
3 - اگر پسر به کتابهای علمی دینی احتیاج داشته باشد، پدر می تواند برای خریدن آن کتابها به او زکات بدهد(790).
4 - کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد، می توان به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم، واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد(791).
5 - پدر می تواند به پسرش زکات بدهد که برای خود زن بگیرد(792).
6 - به کسی که معلوم نیست سید است یا نه، می توان زکات داد(793).
7 - پرداخت زکات از عبادات است و باید به قصد قربت؛ یعنی برای اطاعت دستور خداوند بپردازد و در نیت معین کند که زکات مال است یا زکات فطره(794).
8 - وقت پرداخت زکات:
- زکات طلا و نقره و دامها را پس از تمام شدن یک سال
- زکات گندم و جو را موقعی که از کاه جدا می کنند
- زکات خرما و انگور را موقع خشک شدن
باید به فقیر بدهد یا از مال خود جدا کند.
پس از جدا کردن زکات، لازم نیست فوراً آن را به مستحق بدهد، ولی اگر به کسی که می شود زکات داد دسترسی دارد، احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تاخیر نیندازد(795).
9 - اگر زکات قبل از پرداخت تلف شود:
الف: پرداخت آن ممکن نبوده - ضامن نیست و پرداختن عوض آن واجب نمی باشد.
ب: پرداخت آن ممکن بوده
1 - در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی نکرده است - ضامن نیست.
2 - در پرداخت یا حفظ آن کوتاهی کرده است - ضامن است(796).
10 - اگر زکات را از مال خود کنار بگذارد، می تواند در بقیه آن تصرف کند و اگر قیمت آن را کنار بگذارد (نه از خود آن)، می تواند در تمام آن مال تصرف کند(797).
11 - انسان نمی تواند زکاتی را که کنار گذاشته، برای خود بردارد و چیز دیگری به جای آن بگذارد(798).
مستحبات پرداخت زکات
1 - خویشان خود را بر دیگران.
- و اهل علم و کمال را بر غیر آنان.
- و کسانی را که گدایی نمی کنند بر گدایان مقدم دارد.
2 - زکات دامها را به فقیرهایی آبرومند بدهد.
3 - زکات را آشکارا و صدقه مستحبی را پنهانی بپردازد(799).