درس (24) مکان نمازگزار
مکانی که انسان بر آن نماز می خواند باید دارای شرایط زیر باشد:
مباح باشد.
بی حرکت باشد.
تنگ و سقف آن کوتاه نباشد تا بتواند قیام و رکوع و سجود را به طور صحیح انجام دهد.
جایی که پیشانی را می گذارد پاک باشد.
مکان نمازگزار اگر نجس است طوری تر نباشد که به بدن یا لباس نمازگزار سرایت کند.
جایی که پیشانی را می گذارد از جای زانوها و بنا بر احتیاط واجب از جای انگشتان پا، بیش از چهار انگشت بسته پست تر یا بلندتر نباشد(382).
احکام مکان نمازگزار
1 - یکی از شرایط مکان نمازگزار مباح بودن آن است پس در این مکانها نماز باطل است:
نماز در ملک دیگران بدون اجازه صاحبش.
نماز در ملکی که منفعت آن از دیگری است؛ مثلاً نماز خواندن در خانه ای که اجاره داده شده بدون اجازه مستاجر.
نماز خواندن در ملکی که شریک دارد و سهم او جدا نیست (ملک مشاع) بدون اجازه شریک.
اگر با عین پولی که خمس و زکات آن را نداده، ملکی بخرد و در آن نماز بخواند.
نماز خواندن در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است.
نماز خواندن در ملک میتی که قرض ندارد ولی بعضی از ورثه او صغیر یا دیوانه باشند، یا غایب باشند بدون اجازه قیم.
نماز خواندن بر تخت و فرش غصبی.
کسی که در مسجد نشسته اگر دیگری جای او را غصب کند و در آنجا نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید دوباره نمازش را در محل دیگری بخواند(383).
2 - نماز خواندن در زمین بسیار وسیعی که از ده دور و چراگاه حیوانات است، اگر چه صاحبش راضی نباشد، نماز خواندن و نشستن و خوابیدن در آن اشکال ندارد و در زمینهای زراعتی هم که نزدیک ده است و دیوار ندارد، اگر چه صاحبان آن صغیر و دیوانه باشند نماز و عبور و تصرفات جزیی اشکال ندارد، ولی اگر یکی از صاحبان آن صغیر و دیوانه باشند نماز و عبور و تصرفات جزئی اشکال ندارد، ولی اگر یکی از صاحبان ناراضی باشند تصرف در آن حرام و نماز باطل است(384).
3 - در جاهایی که نمی داند غصبی است یا نه، نماز خواندن اشکال ندارد(385).
4 - اگر در جایی که نمی داند غصبی است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد غصبی بوده، نمازش صحیح است(386).
5 - یکی از شرایط مکان نمازگزار بی حرکت بودن آن است، بنابراین نماز خواندن در هواپیما، کشتی، قطار و اتومبیل در حال حرکت صحیح نیست، ولی اگر انسان ناچار شود که در آن حال نماز بخواند، مثلاً اگر بخواهد صبر کند تا در هنگام توقف نماز بخواند وقت می گذرد و نماز قضا می شود، باید نماز را در آن حال بخواند ولی سایر شرایط نماز را در حد امکان مراعات کند؛ یعنی این گونه عمل کند:
برای نماز وضو بگیرد و اگر نتواند باید تیمم کند، و چنانچه تیمم هم ممکن نباشد، احتیاط مستحب است نماز را بخواند و بعد قضای آن را به جا آورد.
اگر می تواند باید نماز را ایستاده بخواند و اگر نه، در حال نشسته نماز بخواند.
جهت قبله را مراعات کند، پس اگر آن وسیله نقلیه به طرف دیگر بگردد، نماز گزار نیز باید خود را با قبله تطبیق دهد.
سجده بر کاغذ نیز صحیح است، چنانچه مهر یا خاک یا سنگ برای سجده ندارد بر آن سجده می کند.
اگر برخی از شرایط نماز را نتواند مراعات کند، باید به هر نحو که می تواند نماز را بخواند(387).
6 - در حال ناچاری نماز خواندن در مکان غصبی و در جایی که سقف آن کوتاه است و یا جایش تنگ است؛ مانند سنگر و در مکان ناهموار اشکال ندارد(388).
7 - انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امام (علیه السلام) نماز نخواند(389).
8 - بنابر احتیاط مستحب زن باید عقب تر از مرد باشد و جای سجده او از جای ایستادن مرد کمی عقب تر باشد.
9 - اگر زن برابر مرد یا جلوتر باشد و با هم وارد نماز شوند، بهتر آن است که نماز را دوباره بخوانند.
10 - اگر بین مرد و زن، دیوار یا پرده یا چیز دیگری باشد نمازشان صحیح است.
11 - بودن مرد و زن نامحرم در جای خلوت جایز نیست و احتیاط در نماز نخواندن در آن جاست، لیکن اگر خواند نمازش باطل نیست(390).
12 - مستحب است، انسان نماز را در مسجد بخواند و در اسلام بر این مساله سفارش بسیار شده است(391).
استفتاء
س - نماز خواندن در بانکها و ادارات و امثال آن و مدارس که اغلب وضعیت ملکی آنها مشخص نیست چه صورتی دارد؟
ج - اگر علم به غصب بودن محل ندارند اشکال ندارد(392).
احکام مسجد