در این موارد باید به جای وضو و غسل تیمم کرد:
1 - آب نباشد و یا دسترسی به آن نداشته باشد.
2 - آب برای انسان ضرر داشته باشد (مثلاً؛ به سبب استفاده از آب، مرضی در او پیدا می شود).
3 - اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، بیم آن می رود که خود یا همسر یا فرزندان یا رفیق و یا کسانی که به انسان مربوطند، از تشنگی بمیرند یا مریض شوند یا به قدری تشنه شوند که تحمل آن مشقت دارد و همچنین کسی که حفظ جان او واجب است طوری تشنه باشد که اگر آب را به او ندهند تلف می شود.
4 - بدن یا لباس او نجس است و آب بیش از تطهیر آن ندارد، و لباس دیگری هم ندارد.
5 - وقت برای وضو گرفتن یا غسل کردن بطوری که اگر وضو بگیرد یا غسل کند، تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می شود(197).
مقدار جستجو برای پیدا کردن آب:
الف: در آبادی: تا وقتی که از پیدا شدن آب ناامید شود.
با) در بیابان:
زمین آن پست و بلند است یا به واسطه درخت و مانند آن عبور در آن مشکل است، باید از هر طرف به اندازه پرتاب یک تیر کمان که تقریباً دویست گام است به دنبال آب برود.
زمین آن پست نیست و عبور مشکل نمی باشد، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر به دنبال آب برود(198).
چند مساله:
1 - در هر طرفی که یقین دارد آب نیست، در آن طرف جستجو لازم نیست(199).
2 - برای تیمم لازم نیست یقین کند که آب برای او ضرر دارد، بلکه اگر احتمال ضرر بدهد، و احتمال او در نظر مردم بجا باشد، و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، باید تیمم کند(200).
3 - کسی که مبتلا به درد چشم است و آب برای او ضرر داد، باید تیمم کند(201).
4 - اگر تیمم کند و پیش از نماز بفهمد آب برایش ضرر ندارد، تیمم او باطل است، اگر بعد از نماز بفهمد نمازش صحیح است(202).
5 - کسی که می داند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل کند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد آب برای او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است(203).
6 - اگر عمداً نماز را به قدری تاخیر بیندازد که وقت وضو یا غسل نداشته باشد، معصیت کرده ولی نماز او با تیمم صحیح است، گرچه احتیاط مستحب است قضای آن نماز را بخواند(204).
7 - کسی که شک دارد که اگر وضو بگیرد، یا غسل کند وقت باری نماز او می ماند یا نه، باید تیمم کند(205).
8 - اگر انسان به قدری وقت دارد که می تواند وضو بگیرد یا غسل کند و نماز را بدون کارهای مستحبی آن؛ مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل کند با وضو بگیرد و نماز را بدون کارهای مستحبی آن بجا آورد، بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند(206).