پرسش
1 - در چه صورتی از میت صحیح است؟
2 - برای تشخیص مجتهد اعلم، اهل خبره کیانند و در چه صورتی می توان به گفته آنها اعتماد کرد؟
3 - در صورتی که از طرف اهل خبره، چند نفر به عنوان مراجع تقلید معرفی شوند ولی اعلم آنها مشخص نباشد. تکلیف چیست؟
4 - تبعیض در تقلید را توضیح داده و مور جواز آن را بیان فرمایید.
5 - در چه صورتی عدول از یک مجتهد به مجتهد دیگر واجب است؟
درس (4) اجتهاد و تقلید (2)
وظیفه کسی که بدون تقلید عمل کرده یا تقلیدش صحیح نبوده
1 - کسی که مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده، در صورتی که بفهمد:
- به وظیفه واقعی خود عمل کرده.
- یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده مطابق بوده است.
- یا با فتوای مجتهدی که هم اکنون باید از او تقلید کند مطابق است.
- یا اعمالش از فتوای آنان به احتیاط نزدیکتر می باشد.
در تمام این صور اعمال گذشته اش صحیح است(37).
2 - اگر مکلف زمانی از کسی تقلید کرده که جامع شرایط نبوده؛ مانند کسی است که بدون تقلید عمل کرده است(38).
3 - اگر مکلف بفهمد مدتی از زمان را بدون تقلید عمل کرده و مقدار آن را نداند ولی کیفیت آن را می داند، با شرایطی که در مساله 1 گذشت، اعمال قلی صحیح است وگرنه حداقل مقداری که یقین دارد باطل بوده باید قضا کند(39).
4 - اگر در صحت تقلید گذشته خود شک کند، بنا را بر صحت می گذارد(40).
5 - اگر بدون اجازه مجتهد زنده بر تقلید میت باقی مانده باشد مانند کسی است که بدون تقلید عمل می کند(41).
احتیاط
احتیاط در اصطلاح فقه، عبارت است از عمل کردن به احکام به گونه ای که یقین داشته باشد به وظیفه اش عمل کرده است.
1 - عمل به احتیاط برای هر فردی (مجتهد یا غیر مجتهد) جایز است، ولی باید موارد احتیاط را بشناسد و کمتر افرادی این موارد را می شناسند، چون شناخت آنها کار دشواری است و مستلزم اطلاع کامل بر کیفیت آن است(42).
2 - عمل به احتیاط، گاهی موجب تکرار عمل است و گاهی موجب تکرار نیست(43).
مثال اول: شخصی که نمی داند وظیفه اش نماز تمام است یا شکسته، اگر بخواهد به احتیاط عمل کند باید نماز را هم تمام بجا آورد و هم شکسته.
مثال دوم: شخصی که نمی داند اذان و اقامه برای نماز واجب است یا مستحب، اگر بخواهد به احتیاط عمل کند باید آن را بجا آورد.
3 - اگر مکلف بداند عملی حرام نمی باشد، ولی نمی داند واجب است یا مستحب یا مکروه یا مباح، می تواند به امید ثواب (رجاءا) آن عمل را انجام دهد، چون احتمال مطلوب بودن آن وجود دارد(44).
4 - اگر مکلف بداند عملی واجب نیست ولی نمی داند حرام است یا مکروه یا مستحب یا مباح، می تواند آن عمل را ترک کند. چون احتمال مبغوض بودن آن وجود دارد(45).