دو مساله:
1 - اجتهاد، واجب کفایی است و اگر افرادی (به قدر کفایت) بر این امر اقدام کردند، تکلیف از دیگران ساقط است.
2 - کسی که اهلیت فتوا دادن ندارد، فتوا دادن بر او حرام است.
پرسش
1 - در تعریف واجب عینی و تعیینی چه تفاوتی هست؟
2 - منابع فقه را نام ببرید.
3 - تقریر معصوم را توضیح دهید.
4 - در چه صورتی اجماع می تواند مدرک حکم شرعی باشد؟
5 - علم رجال و درایه چه تفاوتی دارد؟
6 - اجتهاد کامل و ناقص را توضیح دهید.
درس (3) اجتهاد و تقلید (1)
تقلید در اصطلاح فقه، عبارت است از عمل مستند به فتوای فقیه.
1 - بر هر مکلفی که به درجه اجتهاد نرسیده و طریقه احتیاط را نمی داند، واجب است در احکام از مجتهد تقلید کند(17).
2 - تقلید در احکام، اختصاص به واجبات و محرمات ندارد، بلکه در مستحبات و مکروهات و مباحات هم جاری است(18).
3 - به مجتهدی که دیگران از او تقلید می کنند مرجع تقلید گویند.
4 - مرجع تقلید باید دارای شرایط زیر باشد:
اجتهاد
عقل
بلوغ
عدالت
مرد بودن
زنده بودن
حلال زادگی
شیعه دوازده امامی بودن
و بنابر احتیاط واجب اعلم بوده و حریص به دنیا نباشد(19).
5 - عادل به کسی گویند که دارای قوه عدالت باشد. و عدالت حالتی نفسانی است که انسان را به تقوا واداشته و از ارتکاب گناهان کبیره و اصرار بر گناهان صغیره باز می دارد(20).
6 - اعلم کسی است که قواعد و مدارک مساله را بهتر بشناسد و بر نظایر آن مساله و اخبار اطلاع بیشتر داشته باشد و همچنین اخبار را بهتر بفهمد. خلاصه اعلم کسی است که در استنباط احکام، از دیگران استادتر باشد.
7 - تقلید ابتدایی از مجتهد مده جایز نیست؛ یعنی کس یکه اکنون مکلف شده یا تاکنون تقلید نکرده، نمی تواند از مجتهدی که از دنیا رفته است تقلید کند. بلکه باید مقلد مجتهد زنده باشد؛ ولی چنانچه در زمان حیات مجتهدی به فتاوایش یا بعضی از آنها عمل کرده باشد، می تواند بر تقلید او باقی بماند، حتی در مسائلی که در زمان حیات آن مجتهد به آنها عمل نکرده نیز می تواند از وی تقلید کند. البته بقای بر تقلید میت باید با اجازه مجتهد زنده باشد؛ یعنی چنانچه مجتهد زنده اجازه دهد می تواند بر تقلید میت باقی بماند(21).
8 - کسی که بر تقلید میت باقی مانده است، در مسائلی که میت فتوا نداده و همچنین در مسائل جدید باید از مجتهد زنده تقلید کند(22).