مقدمات اجتهاد
علومی که به عنوان مقدمات اجتهاد باید فرا گرفت عبارتند از:
1 - علوم عربی مشتمل بر
صرف - علم به تغییر کلمات جهت به دست آمدن معانی مختلف
نحو - علم به ترکیب کلمه و ساختار جمله
معانی، بیان، بدیع - علم زیبا سازی نوشتار و گفتار و شناخت آن زیبائیها
لغت - شناخت معانی کلمات
2 - منطق: علم درست اندیشیدن.
3 - اصول فقه: شناخت کیفیت استنباط احکام.
4 - رجال: آشنایی با شخصیتهای حدیث، (اسناد روایات).
5 - درایه: شناخت معانی و مفاهیم احادیث و فهمیدن درست از نادرست.
6 - علوم قرآن: تفسیر، شان نزول و...
علاوه بر علومی که شمردیم، این موارد نیز لازم است:
7 - آشنایی به محاورات عرفی و زبان مردمی که مور خطاب قرآن و سنت بوده اند.
8 - آشنایی با گفته ها و نظریت پیشینیان، جهت عدم وقوع در خلاف شهرت و اجماع.
9 - بررسی فتاوا و اخبار اهل سنت، به خصوص در موارد تعارض اخبار.
10 - کوشش و تلاش در جهت استنباط احکام و تمرین در آن، به حدی که قوه و ملکه استنباط حاصل شود.
با فرا گرفتن علومی که گفته شد و با وجود شرایط لازم، شخص مجتهد باید طبق آنچه استنباط کرده عمل نماید و چنانچه در استنباط خود اشتباه کرده باشد معذور است.
اقسام اجتهاد
1 - اجتهاد کامل: که صاحب آن را مجتهد مطلق می نامند و آن کسی است که قدرت استنباط تمام احکام شرعی (در همه ابواب فقه) را داراست.
2 - اجتهاد ناقص: که صاحب آن را متجزی گویند و آن کسی است که در محدوده خاصی از ابواب فقه قوه استنباط دارد.
دو مساله:
1 - اجتهاد، واجب کفایی است و اگر افرادی (به قدر کفایت) بر این امر اقدام کردند، تکلیف از دیگران ساقط است.
2 - کسی که اهلیت فتوا دادن ندارد، فتوا دادن بر او حرام است.