گستره معنای جهاد
نظیر این مساله را درباره جهاد هم هست. الان من و شما از جهاد چه معنایی را می فهمیم؟ کسانی که مساله گو هستند و کتاب های فقهی را خوانده اند، می گویند جهاد سه قسم است: جهاد ابتدایی، جهاد دفاعی، و جهاد قتال بغات (اهل بغی). سه قسم جهاد است، نوع اول ابتدائا به دستور امام انجام می گیرد، برای این که موانع هدایت از سر راه ولی خدا برداشته شود و حکومت اسلامی بتواند اسلام را در پهنه جهان گسترش داده و تبیین کند، نه این که کفار را وادار و مجبور کند که مسلمان شوند، بلکه تا راه هدایت کردن باز شود، فقاتلوا ائمه الکفر.(123) این جهاد ابتدایی است. قسم دیگر جهاد این است که به مسلمان ها حمله شده و آن ها در مقام دفاع بر می آیند. نوع سوم جهاد هم این است که بین دو دسته که هر دو در ظاهر مسلمان هستند جنگی پیش بیاید و راهی برای اتمام آن نیست جز این که به کمک دسته ای که مظلوم است بشتابید. این قتال اهل بقی است، و یا این که حاکم دستور بدهد، که با اهل بغی مبارزه کنند. این سه قسم جهاد را همه می دانند.
حال زمانی که ابی عبدالله (علیه السلام) می فرماید من قیام کردم و کارم را تا جهاد فی سبیل الله ادامه می دهم: لتکون کلمه الله هی العلیاء،(124) این کدام قسم از اقسام سه گانه جهاد بود که در کربلا اتفاق افتاد؟ جهاد ابتدایی با کفار که نبود، دفاعی هم نبود، چون جهاد دفاعی نیز در مقابل کفاری است که به مسلمان ها حمله کرده اند و آن ها دفاع می کنند. البته دفاع شخصی هم داریم که به آن جهاد نمی گویند. قتال اهل بغی هم نبود. چون در قتال اهل بغی مثل جنگ جمل حاکم اسلامی با آشوبگران مبارزه می کند. پس این چه جهادی بود که انسان با زن و بچه اش به کربلا بیاید و بایستد، تا جایی که حتی طفل شیرخواره اش هم کشته شود. این چه نوع جهادی است؟ جواب این سؤال هم این است که جهاد نیز اصطلاحات مختلفی دارد. معنای جهاد از یک طرف آن قدر وسیع است که جهاد با مال، پول خرج کردن در راه ترویج اسلام و مبارزه با کفار و جلوگیری از هجوم فرهنگی دشمن را هم شامل می شود: و جاهدوا باموالکم و انفسکم فی سبیل الله،(125) بر اساس این اصطلاح، جهاد با مال هم نوعی جهاد می شود. این نوعی توسعه در مفهوم جهاد است. البته معنی لغوی جهاد شامل همه این موارد می شود. چون جهاد یعنی تلاش و کوشش کردن. اگر در معنای آن دقت کنیم، مجاهدت یعنی تلاش کردن در مقابل یک دشمن یا در مقابل یک مانع. چون باب مفاعله چنین اقتضا می کند، اما در معنای لغوی آن، چنین نیست که حتما آن مانع مانند شمشیر باشد. ممکن است مانع دشمن اقتصادی یا فرهنگی باشد. جهاد در آن هم صادق است. جهاد با مال یا با فعالیت های اجتماعی دیگر - متناسب با دشمن - نیز جهاد است، فضل الله المجاهدین باموالهم و انفسهم علی القاعدین درجه،(126) نوعی از آن، جهاد به وسیله نفس است، یعنی جان را در معرض کشته شدن قرار دادن، قسم دیگر آن نیز جهاد النفس است، یعنی مجاهده با نفس خود که نام آن جهاد اکبر است. کتاب جهاد اکبر درباره اخلاقیات و جهاد با نفس است. اتفاقا به همین مناسبت است که در وسائل الشیعه می بینید شیخ حر عاملی (قدس السره الشریف) بعد از این که مباحث جهاد را مطرح می کند، جهاد النفس و مسائل اخلاقی را به دنبال جهاد و در کتاب الجهاد می آورد؛ برای این که جهاد با نفس است.
پس مفهوم جهاد از یک طرف آن قدر گسترش پیدا می کند که جهاد با مال، جهاد با تبلیغ، جهاد با زبان، با قلم و حتی جهاد با نفس خود انسان را هم شامل می شود، بلکه آن جا جهاد اکبر است. این توسعه در مفهوم جهاد است. اما جهادی که در کتاب های احکام، شرعیات و تعلیمات دینی می خوانیم شامل کارهایی که امام حسین (علیه السلام) انجام داد نمی شود، بلکه فقط همان سه قسمی را که گفتم در بر می گیرد. این دو نمونه برای بیان این که مفاهیم گاهی دو گونه معنا می شود، معنایی عام و معنایی خاص. معنای خاص یک مفهوم اصطلاحی خاص در فضایی خاص و جامعه ای خاص است و معنای عام، که ممکن است همان معنای لغوی آن باشد، و یا بر اثر تحولات اجتماعی و مصادیق جدیدی پیدا کرده و گسترش پیدا کند.
به هر حال، اگر معنای عام جهاد یعنی تلاش کردن در راه خدا علیه دشمن را در نظر بگیریم، بسیاری از موارد امر به معروف و نهی از منکر را می توان به عنوان جهاد بر شمرد. از طرف دیگر اگر امر به معروف و نهی از منکر را به معنای عام آن در نظر بگیریم، تقریبا تمام مصادیق جهاد - غیر از جهاد با نفس - در دایره امر به معروف و نهی از منکر می جنگد. چون یکی، امر کردن دیگران به انجام کار خوب و دیگری دست برداشتن از کار بد است. لذا این دو مفهوم تداخل پیدا می کنند. در مورد این قبیل مفاهیم گفته می شود اذا اجتمعا افترقا و اذا افترقا اجتمعا، وقتی امر به معروف و نهی از منکر را در کنار جهاد ذکر کنیم، کما این که می گوییم فروغ دین ده تاست، ششم جهاد، هفتم امر به معروف، یعنی امر به معروف غیر از جهاد است. زمانی که این دو مفهوم در کنار یکدیگر ذکر شوند، معانی آن ها از هم جدا شده و دیگر جهاد شامل امر به معروف نمی شود، امر به معروف هم شامل جهاد نمی شود. طلبه ها برای چنین مفاهیمی این اصطلاح را به کار می برند که: اذا اجتمعا افترقا، یعنی زمانی که با هم ذکر شوند معنای آن ها با هم فرق می کند، اما اذا افترقا اجتمعا، اگر هر یک از آن ها را به تنهایی استعمال کنیم، در این صورت شامل دیگری نیز خواهد شد. یعنی امر به معروف شامل جهاد و جهاد نیز شامل امر به معروف می شود.
این مقدمه ای است که در بسیاری از موارد، ممکن است به کار آید. آن گاه که سیدالشهداء (علیه السلام) می فرماید من برای امر به معروف و نهی از منکر خروج کردم، فقط امر به معروف و نهی از منکر اصطلاحی - با معنای محدودی که از جمله شرایط آن این است که خوف ضرر نباشد - نیست. بلکه به معنای عام تری است که حتی با علم به خطر، آن هم بالاترین خطر که جان آدم از بین برود و کشته شود، سازگار است. حتی در این مورد هم مصداق واجب برای امر به معروف و نهی از منکر داریم، منتهی این اصطلاح عام تر و غیر از اصطلاحی است که ما و شما با آن آشناییم، در رسائل علمیه می نویسند. اما این نکته ها کم تر مطرح می شود. نظیر این مساله در مورد جهاد نیز هست. گرچه من دو سه مرتبه اشاره کردم، این گله را تکرار می کنم، امام (قدس السره الشریف) فرمود تقیه در بعضی از مراتب امر به معروف و نهی از منکر حرام است، ولو بلغ ما بلغ، در رساله تقیه شان هم نوشتند که تقیه در مهام امور نیست، چند مثال زدند از جمله این که اگر در خانه کعبه در معرض ویرانی باشد، دشمن می خواهد کعبه را از بین ببرد، در این جا صحبت این نیست که چون امکان خطر وجود دارد، امر به معروف نکنیم. بلکه باید به هر قیمتی با دشمن مبارزه و امر به معروف و نهی از منکر کرد، ول به قیمت جان انسان تمام شود. حفظ کعبه مثل یک واجب عادی نیست. اگر جان پیامبر و یا امامی در خطر باشد - مثلا دشمنان پیامبری را گرفته و می خواهند او را بکشند - مومنان بگویند اگر ما جلو برویم، می ترسیم بدنمان زخمی شود یا سیلی بخوریم! چون خوف ضرر هست، حرام است برویم! بگذار پیغمبر را بکشند! این حرف ها شوخی است. کسی که اندک آشنایی با معارف اسلامی داشته باشد می داند که این گونه نیست. باید رفت پیغمبر را نجات داد، ولو هزاران نفر کشته شوند، امام معصومین (علیه السلام) را باید نجات داد، ول هزاران نفر کشته شوند. این چند مثال را با یکی دو مثال دیگر می زنند و به طور کلی می گویند در مواردی که اصل اسلام و کیان اسلام در خطر باشد، تعبیراتی از این قبیل، در این موارد تقیه در امر به معروف و نهی از منکر حرام است.
من گلایه کردم از دوستانی که اهل تحقیق و اجتهاد هستند که چرا کار حضرت امام (قدس السره الشریف) را دنبال نکردند دقیقا مصادیق و حدود این موارد را مشخص کنند، تبیین کنند که مهام امور کدامند؛ چند مورد آن را امام (قدس السره الشریف) فرمود، و این که در چه موردی است که خوف ضرر مانع از انجام تکلیف می شود؟ حق این است که این موارد با توجه به مسائل اجتماعی روز بررسی شود. امروزه کشتن پیامبر و امام تنها به این نیست که شمشیر بزنند و گردن او را ببرند، امروز پیامبری او را می کشند، امامت و ولایتش را می کشند، صریحا در جمهوری اسلامی، کسی که مورد احترام شخصیت های درجه اول کشور است، می نویسد که با مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ولایت هم از بین رفت!(127) بعد از مرگ پیامبر دیگر ولایتی نداریم! و شب عاشورا این آقا را به عنوان گوینده اسلامی دعوت می کنند تا برای دانشجویان و استادان دانشگاه ها صحبت کند؛ امسال هم دعوت کردند.(128) کسی که می گوید وحی امری شخصی است و ما نمی توانیم اثبات کنیم واقعاً کسی پیامبر است یا نه! و کسی که می گوید پیغمبر هم مثل سایر مردم حتی در فهم وحی اشتباه می کند! حتی در فهم وحی! این بدتر است یا کشتن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)؟ اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را بکشند، هدفش بیش تر حفظ می شود؛ کما این که هنگامی که حسین بن علی (علیه السلام) را کشتند هدفش با همان خونش حفظ شد. اما اگر پیامبری او را کشتند، دیگر چه چیزی باقی خواهد ماند؟ آن گاه امروز در مقابل این مساله می توان گفت که می ترسم سیلی بخوریم؟! می ترسم حرفی بزنم به من توهین کنند؟! می ترسم برایم پرونده تشکیل دهند؟! و می ترسم و می ترسم؟! این بهانه ها عذر می شود؟ مسؤولان دینی و دولتی ما این مسائل را نمی دانند؟ خطر هایی که از ناحیه این افراد پیدا می شود درک نمی کنند؟ با اهمیت نمی دهند؟ کیست که نداند در این چند سال اخیر روز به روز دین در جامعه ما ضعیف تر شده است؟ کیست که نداند؟
خدا شاهد است گاهی که به کشورهای خارجی می رویم جوابی برای مسلمانانی که در انگلیس و آمریکا و سایر کشورها زندگی می کنند نداریم. می گویند ما پارسال آمدیم ایران را دیدیم، امسال هم آمدیم ایران را دیدیم، باور نمی کنیم این ایران، ایران امسال گذشته باشد. شما باور می کنید که سطح دین در جامعه ما مثل پارسالی باقی مانده است؟ ممکن است کسی در این مساله شک کند؟ جای شکی ندارد.
عامل این تنزل دینی کیست؟ و چیست؟ چرا امروز اوضاع این گونه شده است؟ اگر شما عوامل این امر را بررسی کنید به دو دسته عامل می رسید. دسته اول مطبوعات و نشریات و کتاب های گمراه کننده، که مسؤول آن وزارت ارشاد است؛ و دسته دیگر، کارهایی است که در این کشور انجام می شود تا وقاحت و زشتی گناه از بین برود. مردم به گناه کردن تشویق می شوند، راه گناه برایشان باز می شود و به بهانه این که می خواهیم به جوانان بها بدهیم چراغ سبز به آن ها داده می شود که گناه بکنند. نه فقط گناه پنهانی و در خانه بلکه علنی و در جامعه! غیر از این عوامل عامل دیگری هم سراغ دارید؟ بله، تلویزیون های خارجی در مواردی که امکان ارتباط باشد، مثل مناطق مرزی، یا کسانی که به صورت قاچاق از ماهواره استفاده می کنند، فیلم های مبتذل ویدئویی به صورت قاچاق یا بعضی موارد که مجوز وزارت ارشاد هم دارد! عامل دیگری هم برای این که دین در جامعه تضعیف شده باشد سراغ دارید؟ مسؤول تمام این موارد وزارت ارشاد نیست. ما می دانیم کسان دیگری هم در وزارتخانه های دیگر این مسؤولیت را بر عهده دارند. کسانی هستند در وزارتخانه های دیگر که به این مسائل دامن می زنند. اما سهمی از این هم باز برای وزارت ارشاد است. تشکیل فرهنگ سراهایی که در آن ها گناه تعلیم داده و یا تشویق می شود. تشکیل تئاترهایی که به فرمایش مقام معظم رهبری بعضی از آن صد در صد ضد اسلام است، و موارد دیگری از این قبیل، مسؤول این کارها کیست؟
به ما می گویند اگر شما دولت را دولت اسلامی می دانید پس چرا با وزیر آن مخالفت می کنیم؟ عجب مغالطه ای است! اسلامی بودن این نظام به رهبری است، و به همین دلیل است که مطبوعات چه مقام ولایت فقیه را و چه حکومت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه را و شخص مقام معظم رهبری را مورد حمله قرار داده اند و روز به روز بیشرمانه تر در این زمینه پیش می روند. چرا؟ چون اسلام را نمی خواهند. گفتند، اگر اسلام را نخواسته باشیم چه کسی را باید ببینیم و رفتند در کنفرانس برلین گفتند که اسلام نمی تواند خودش را با دموکراسی روز وفق بدهد و این مشکل اسلام است و مجلس ششم این مسایل را حل خواهد کرد و کسی هم معترض آن ها نشد.(129) چنین نظام اسلامی با چنین وزرایی، با چنین معاونین وزرایی و چنین مشاورانی، را واجب الاطاعه بدانیم؟ مگر در موردی اطاعت شیطان واجب بشود! وگرنه لا طاعه فی الخلوق لمعصیه الخالق،(130) مگر ممکن است خدا اطاعت کسی را که به راه شیطان و گناه دعوت می کند تجویز کند؟ کسی که گناه را تایید و زمینه آن را فراهم می کند، تسهیلات در اختیار افرادی که مرتکب گناه می شوند می گذارد، سیمرغ بلورین به ایشان می دهد، دلفین بلورین به ایشان می دهد، کسانی را که بیست سال علیه اسلام و نظام اسلامی تلاش کرده اند دعوت می کنند، از ایشان پذیرایی می کنند، به آن ها جایزه می دهند، سیمرغ بلورین هم به ایشان می دهند، نه یکی و نه دو تا بلکه هفت تا! امام حسین (علیه السلام) هم در مقابل کسانی واقع شد که دم از اسلام می زدند و خود را خلیفه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می دانستند، و در ظاهر منکر اسلام نبودند.
اگر مقامم معظم رهبری در راس این نظام نباشد، این حکومت برای ما هیچ حکومت اسلامی نخواهد بود، ما در این نظام مسؤولانی را محترم می شماریم که مورد تایید و رضایت مقام معظم رهبری باشند. امام (قدس السره الشریف) فرمود، این مطلب در کلمات امام هست، در وصیت نامه ایشان، مکرر در صحیفه نور، در چند مورد فرمود اگر نظامی براساس اذن ولی فقیه و نصب ولی فقیه سر کار نیاید، طاغوت است،(131) تصریح می فرماید، اگر رئیس جمهور هم از طرف ولی فقیه نصب نشود، طاغوت است. چرا این ها در افکار جامعه تشکیک می کنند؟ برای این که همین مطالب را از بین ببرند. چرا تا این حد دم از مزدم سالاری و دموکراسی می زنند؟ برای این که فردا اگر مردم گفتند ما اسلام را نمی خواهیم، بگویند حرف مردم ملاک است نه حرف امام (قدس السره الشریف)! و بالاخره چرا در کنفرانس برلین گفتند خمینی هم به موزه تاریخ خواهد رفت؟ مسؤولان آمریکایی تصریح کردند، و دل بستند، تصریح کردند که اگر مجلس ششم بتواند مساله ولایت فقیه را حل کند کار ما آسان شده، و مشکل ما با ایران حل می شود. این ها چشم دوخته اند به این که روزی به نام رفراندوم مساله ولایت فقیه را بردارند و در حال فراهم کردن مقدمات و زمینه فرهنگی آن هستند. ای لعنت بر کسانی که چنین زمینه هایی را فراهم می کنند! این ها خون امام حسین (علیه السلام) و خون صدها هزار شهید ما را پایمال می کنند، با چه چیزی؟ با همین روزنامه های کذابی که کمک های خارجی اداره می شود.
خوب، ممکن است شما سؤال کنید که این حرف ها را برای چه می زنم؟ مشکل اصلی هر جامعه ای نا آگاهی است، اگر اینان توانستند در ظرف این چند سال این گونه ناجوانمردانه، ترک تازی کنند، به خاطر این است که ما به دوستی به وظایفمان آشنا نبودیم. عده ای را با مساله تساهل و تسامح فریب دادند، با مذمت کردن خشونت و ضد ارزش معرفی کردن آن، مردم را فریب دادند، مردم هم ترسیدند حرف بزنند و متهم به خشونت بشوند؛ گفتند گناه است! گناه کبیره است! عده ای مردم نجیب و متدین بودند که می ترسیدند اگر حرف بزنند، بر خلاف مصلحت نظام اسلامی باشد، بر خلاف رضای خاطر مقام معظم رهبری باشد، کم نبودند و الان هم کم نیستند. الان هم باید ما چشممان به دهان مبارک ایشان دوخته باشد؛ اما این آمادگی را باید داشته باشیم که اگر روزی فرمان حرکت، فرمان جهاد، فرمان مبارزه دهده شد، تا آخرین قطره خونمان بایستیم. تهیه این آمادگی ها لحظه ای نیست، اگر فرمانی صادر شد، همان لحظه نمی توان کسب آمادگی کرد، آمادگی روحی باید از ده ها سال پیش در انسان به وجود بیاید.
امام (قدس السره الشریف) پانزده سال خون دل خورد تا زمینه فرهنگی انقلاب را فراهم کرد، زندان رفت، تبعید شد، فرزندش در این راه به صورت مشکوکی شهید شد، مشکلات را تحمل کرد، پانزده سال خون دل خورد تا زمینه اجتماعی حرکت عظیم مردم فراهم شد؛ اگر چنین زمینه ای از روز اول فراهم بود، پانزده سال تاخیر نمی افتاد. این زمینه را امام (قدس السره الشریف) طی پانزده سال فراهم کرد، و بعد ده سال با خون های پاک شهدا آبیاری شد. امروز می خواهند ثمره این زحمات را به راحتی از ما بگیرند، با چه چیزی؟ با این که مبادا کاری کنید که خشونت باشد! خلاف تساهل و تسامح باشد! با چنین سحر و افسونی! آن همه فعالیت انبیا و اولیاء خون سیدالشهداء (علیه السلام) بهره برداری از هزار و سیصد سال عزاداری سیدالشهداء (علیه السلام) بود که در پانزده خرداد اتفاق افتاد و بعد در بیست و دوم بهمن به نتیجه رسید، هزار و سیصد سال تلاش شد تا این درخت چنین ثمری داد، و حالا با افسون تساهل و تسامح می خواهند همه را بر باد دهند، این مفهوم از کجا آمده است؟ این واجب، این تکلیف از کجا نازل شده است که همه احکام شریعت به واسطه آن از بین می رود؟ تمام دستورات امر به معروف و نهی از منکر و جهاد به خاطر توسط آن نسخ می شود؟ با همین دستوری که از غرب آمده، که باید تساهل و تسامح داشته باشید! متوجه باشید چه وضعی است، خیال نکنیم فقط یک مساله روزنامه ای است، ژورنالیستی است، کسی چیزی می گوید، دیگری هم جواب او را می دهد یا نمی دهد. آثار این مساله را در جامعه ببینید! ببینید با همین کارها چگونه بسیاری از جوانان ما را منحرف کردند. این ها آثار همین تلاش ها است؛ این سیاست فرهنگی خبیث است که امروز چنین ثمرات خبیثی را به بار آورده است اگر از روز اول جلوی این کارها گرفته می شد این فسادها به بار نمی آمد و حالا هم دیر نشده است.
مردم ما بدانند که دشمن چه دسیسه ای کرده است و چه نقشه ای برای آن کشیده است و چگونه می خواهد با چهار تا کلمه، با چهار تا حرف، با چهار تا شعار، زحمات هزار و سیصد ساله تشیع را از بین ببرد! صراحتاً می گویند با رفتن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ولایت هم رفت! در جای دیگر گفتند که پیامبری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم معلوم نیست! در جای دیگر هم گفتند اصل خدا هم قابل اثبات نیست! همین ها گفتند! من و شما هم خام شده ایم و نمی فهمیم چه کار می کنند. نوجوانی که از دبیرستان وارد دانشگاه می شود و آن گونه که باید، با معارف اسلامی آشنا نیست و بنیه ایمانی اش تقویت نشده است؛ با این زرق و برق ها، با این سحر و افسون ها، دین و ایمانش را می برند! مگر چندی پیش مقام معظم رهبری نفرمودند که ایمان مردم را هدف گرفته اند، باور کردید؟ چند سال است که ایشان می فرمایند تهاجم فرهنگی شده است، شبیخون فرهنگی شده است، مسؤولین فرهنگی کشور چه کار کرده اند؟ دیگر با چه زبانی بگویند؟
من به عنوان یک شهروند - می خواهم اصطلاح روز را به کار ببرم، زیرا اگر بگویم مسلمان که می گویند بی خود! مسلمان که ارزشی ندارد، زرتشتی هم مثل تو می ماند - به عنوان یک شهروند به مسؤولان کشور نصیحت می کنم، این راهی که انتخاب کرده اید به نفع خود شما هم نیست، مردم ما بارها ثابت کرده اند که اگر بفهمند دینشان در خطر است، جان برایشان ارزشی نخواهد داشت. مسؤولانی که به اسلام اعتقاد دارند و قائل به خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند، سعی کنند این شیاطین را از طرف خود دور کنند. این ها را از دستگاه های دولتی کشور به خصوص دستگاه های سیاست گذار بیرون کنند. نصیحت های امام (قدس السره الشریف) را به خاطر داشته باشند. اگر این کارها نشود بعید ندانند روزی بیاید که تکلیفی که سیدالشهداء (علیه السلام) داشت به عهده جانشین آن حضرت بیاید و کسانی که هزار و سیصد سال گفتند: یا لیتنی کنت معکم فافوز معکم(132) فرصت را برای شهادت غنیمت بشمارند. بترسند از آن روز؛ تا دیر نشده از اشتباهاتشان برگردند و آن ها را جبران کنند. اگر گناهانی مرتکب شده اند، در پیشگاه خدا، ملت مسلمان و سیدالشهداء (علیه السلام) توبه کنند.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
امر به معروف و نهی از منکر (2)
- مصادیق امر به معروف و نهی از منکر به معنی عام
تعلیم جاهل
تذکر. موعظه
برخورد اجتماعی با توطئه ها
مقابله با تهاجم فرهنگی
جهاد و شهادت طلبی برای بیدار کردن جامعه
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین، و الصلوه و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین، ابی قاسم محمد و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین، اللهم کن لولیک حجه بن الحسن صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه ساعه و فی کل ساعه ولیا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا. السلام علیک یا ابا عبدالله و علی الارواح التی حلت بفنائک.
شهادت مظلومانه سیدالشهداء (علیه السلام) و اهل بیت آن حضرت را به پیشگاه مقدس ولی عصر - عجل الله تعالی فرجه الشریف - و مقام معظم رهبری، مراجع معظم تقلید و همه شیفتگان اهل بیت (علیه السلام) تسلیت عرض می کنم، و امیدوارم خدای متعال در دنیا و آخرت دست ما را از دامان اهل بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) کوتاه نفرماید.
شب های گذشته بحث ما درباه امر به معروف و نهی از منکر بود. گفتیم با توجه به این که یکی از اهداف قیام سیداشهداء (علیه السلام) امر به معروف و نهی از منکر معرفی شده است، پس چرا رفتاری که حضرت (علیه السلام) در این قیام انجام دادند با موازینی که ما درباره امر به معروف و نهی از منکر می شناسم مطابق نیست. به عبارت ساده تر اقدام امام (علیه السلام) چگونه امر به معروف و نهی از منکری بود که ما مشابه آن را در تاریخ سراغ نداریم و احکام آن را نمی دانیم؟ در جلسات قبل مقدمتا در مورد این که بعضی از واژه ها گاهی به معنای عام و زمانی به معنای خاص به کار می روند توضیح مختصری عرض کردم. بر این اساس و با توجه به موارد استعمال امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم و روایات، به این نتیجه رسیدیم که امر به معروف و نهی از منکر هم دو اصطلاح و معنا دارد، که یکی از آن ها معنای خاص و دیگری عام است. معنای خاص امر به معروف و نهی از منکر همان معنای مصطلح است که در رساله های علمیه مطرح گردیده، و برای آن نیز شرایطی ذکر می شود. از جمله شرایط عمل به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر این است که احتمال یا خوف ضرر نباشد. اما امر به معروف و نهی از منکر معنای وسیع تری نیز دارد که شامل احکام و عناوین دیگری می شود و حتی در بعضی از موارد جهاد را نیز در بر می گیرد. مثال هایی هم عرض کردم که موارد استعمال گسترده امر به معروف و نهی از منکر را نشان می دهد. در این جلسه می خواهم این موارد را دسته بندی کنم و در مورد احکام هر یک تا حدی که توان گوینده و وقت مجلس اقتضا می کند، توضیح مختصری بدهم.
مصادیق امر به معروف و نهی از منکر به معنی عام
امر به معروف و نهی از منکر به معنای عام آن یعنی هر گونه تلاشی که شخص به منظور اثر گذاردن در دیگری انجام می دهد، به گونه ای که او را وادار به انجام کار واجب کند یا از کار حرام باز دارد. این تلاش ممکن است از طرق مختلف مانند تعلیم حکم یا موضوع عمل مورد، نظر انجام شود. یعنی این که به کسی بیاموزند که فلان امر در اسلام واجب است یا کیفیت انجام آن واجب چگونه است. ممکن است تعلیم مهم ترین مصداق امر به معروف و نهی از منکر به معنای عام باشد. از طرف دیگر کاری مانند حرکت سیدالشهداء (علیه السلام) که منجر به شهادت آن حضرت (علیه السلام) شد نیز یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر به معنای عام است. بنابراین از جهت مصادیق می توان سه دسته مصداق برای امر به معروف. نهی از منکر در نظر گرفت.