ما را گرفتار سرزنش شیطان مکن
امام (علیه السلام) در این بخش از دعا که بخش پایانى آن است از طریق دیگرى براى جلب رحمت الهى وارد مى شود، همان گونه که در قسمت هاى پیشین این دعا از طرق دیگر ورود فرمود؛ عرضه مى دارد: «خداوندا! شیطان از این که ما در نافرمانى تو از او پیروى کرده ایم شاد و مسرور شده. حال که چنین است بر محمد و آل محمد درود فرست و چون او را رها کرده و به سوى تو آمده ایم و از او روى گردان شده و متوجه تو گشته ایم، وى را از اعمال ما شاد و مسرور مکن (بنابراین گذشته هاى ما را ببخش تا او شادمان نشود و ما را شماتت نکند)!»؛
195
(اللَّهُمَّ اِنَّ الشَّیْطَانَ قَدْ شَمِتَ بِنَا اِذْ شَایَعْنَاهُ عَلَى مَعْصِیَتِکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَلاتُشْمِتْهُ بِنَا بَعْدَ تَرْکِنَا اِیَّاهُ لَکَ، وَرَغْبَتِنَا عَنْهُ(264) اِلَیْکَ).
«شَمِتَ» از ماده «شماتت» به معناى شادى نمودن در غم دیگرى است و معمولاً این کار در میان کسانى انجام مى شود که با هم دشمنى دارند و به یقین شیطان هنگامى که انسان را آلوده گناه ببیند شادمان مى شود و چون از گناه توبه کند غمگین مى گردد. امام (علیه السلام) درواقع از خدا مى خواهد نافرمانى هاى گذشته را ببخشد تا شیطان شادمانى نکند به خصوص زمانى که راه شیطان را رها کرده و به سوى او آمده ایم و تسلیم فرمان او شده ایم.(265 )
در این جا ممکن است این سؤال پیش بیاید که اگر ما گذشته را ترک کردیم و رو به سوى خدا آورده ایم، دیگر دلیلى براى شماتت شیطان نیست که ما از خداوند تقاضا کنیم شیطان را از ما خشنود نساز.
در پاسخ مى گوییم: منظور این است که گذشته ما را هم ببخش تا شیطان از عمل ما خشنود نشود و شماتت نکند. یا ممکن است منظور این باشد که در آینده توفیق ده گرفتار آن گناهان نشویم و اسباب جدیدى براى شادمانى و شماتت شیطان حاصل نشود.
چرا شیطان از گناه انسان ها خوشحال مى شود؟ دلیلش روشن است، او قسم خورده که همه انسان ها را جز گروه محدودى گمراه سازد: (قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ
196
أَجْمَعینَ * اِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ)؛ «شیطان گفت: به عزّتت سوگند که همه آن ها را گمراه مى کنم مگر بندگان خالص تو را».(266)
بنابراین وقتى مى بیند قسم او جامه عمل به خود پوشیده خوشحال مى شود. اضافه بر این، حسادت او نسبت به نسل انسان آشکار است و شخص حسود از این که ضربه اى به طرف مقابل بخورد و گرفتار مصیبتى شود خوشحال مى شود.
* * *
امام (علیه السلام) این دعاى نورانى و پرمعناى را با تقاضاى عفو از ساحت پروردگار آغاز کرده و با تقاضاى عفو پایان مى دهد، زیرا هنگامى که در آغاز، فضل خدا را مى طلبد نه عدالت او را مفهومش تقاضاى عفو است و در پایان نیز هنگامى که از خداوند تقاضا مى کند شیطان از کردار ما خوشحال نشود مفهومش تقاضاى عفو الهى است.
197
.
198