گروه هشتم: آیات مربوط به عذاب و کیفر و جهنم
تمام کسانى که با قرآن کمى آشنا هستند مى دانند که در آیات قرآن سخن از عذاب بدکاران به ویژه عذاب جهنم به میان آمده است.
در آیه 37 سوره فاطر مى فرماید: (وَهُمْ یَصْطَرِخُونَ فیها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَیْرَ الَّذى کُنَّا نَعْمَلُ أَ وَلَمْ نُعَمِّرْکُمْ ما یَتَذَکَّرُ فیهِ مَنْ تَذَکَّرَ وَجاءَکُمُ النَّذیرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمینَ مِنْ نَصیرٍ)؛ «آن ها در دوزخ فریاد مى زنند:«پروردگارا! ما را بیرون آور تا عمل صالحى انجام دهیم غیر از آنچه انجام مى دادیم.» به آنان گفته مى شود: آیا شما را به اندازه اى که هرکس اهل تذکّر است در آن متذکّر مى شود عمر ندادیم، و انذارکننده الهى به سراغ شما نیامد؟! اکنون بچشید که براى ستمکاران هیچ یاورى نیست!».
(324)
بر طبق اعتقاد به وحدت شخصى وجود، سؤال این است که جهنم چیست آیا عین ذات خداوند است؟ آیا دوزخیان با خداوند متحدند؟ آیا فریاد جهنمیان فریاد خداست؟ آیا آن ها که مى گویند: ما را به دنیا بازگردانید تا عمل صالح انجام دهیم ذات پاک خدا هستند؟
گروه نهم: آیات مربوط به بهشت
در جاى جاى قرآن سخن از بهشت و نعمت هاى بهشتى و بهشتیان است که غرق آن نعمت ها مى شوند. میوه هاى بهشتى، نهرهاى بهشتى، غرفه هاى بهشتى، حوریان بهشت، لباس ها، تخت هاى زیبا، قدح هاى بلورین، جام هاى لبریز از شراب طهور، چشمه هایى همچون چشمه سلسبیل، غلمان و خدمتکارانى که مأمور پذیرایى بهشتیان هستند، فرشتگانى که بر در بهشت انتظار پرهیزکاران و نیکوکاران را مى کشند و به استقبال آن ها مى روند و به آن ها سلام مى گویند.
آرى، آیات قرآن مملو از این مفاهیم است.
در این جا این سؤال مطرح مى شود که آیا بهشت همان ذات خداست و بهشتیان، خود او هستند و نعمت هاى بهشت و حور و قصور و غلمان و شراب طهور همگى با ذات پاک او متحد هستند؟ آیا هیچ جواب منطقى اى براى این سؤال ها وجود دارد؟
گروه دهم: آیات شفاعت
آیاتى که از شفاعت جمعى از گنهکاران که رابطه خود را با خدا به کلى قطع نکرده باشند سخن مى گوید کم نیستند. در آیه 109 سوره طه مى خوانیم: (یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ اِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَرَضِىَ لَهُ قَوْلا)؛ «در آن روز، شفاعت هیچ کس سودى نمى بخشد، جز کسى که خداوند رحمان به او اجازه داده، و از گفتار او راضى است».
(325)
و آیات فراوان دیگر. باز در این جا این سؤال مطرح است که اگر در جهان هستى تنها یک وجود بیش نیست، شفاعت چه معنا دارد؟ چه کسانى شفاعت مى کنند و چه کسانى شفاعت مى شوند؟ از درگاه چه کسى تقاضاى پذیرش شفاعت مى شود؟
آیا خداوند خودش براى خودش و نزد خودش شفاعت مى کند؟
از مجموع طوایف ده گانه آیات مذکور (که البته منحصر به این ده طایفه نیست) به خوبى مى توان نتیجه گرفت که آموزه هاى قرآنى سخن از دوگانگى وجود مى گوید؛ یک وجود بى پایان ازلى و ابدى و غنى از هر جهت، و وجوداتى حادث و فناپذیر و فقیر و وابسته.