گروه چهارم: آیات اطاعت و معصیت
بسیارى از آیات قرآن، بندگان را به اطاعت پروردگار و ترک عصیان او فرامى خواند: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ) (396) و آیات فراوان دیگر.
هرگاه وحدت مصداقى و شخصى را بپذیریم و معتقد باشیم که در تمام عالم هستى یک وجود بیشتر نیست و آن وجود خداست، اطاعت و عصیان چه معنایى دارد؟ آیا خداوند از خودش اطاعت مى کند؟ آیا خداوند مطیع پیغمبر خود مى باشد؟ چه کسى نافرمانى مى کند؟ مطیع و مطاع، گنهکار و گنه شونده چگونه تصور مى شود؟
(321)
گروه پنجم: آیات ارسال رسل
در سرتاسر قرآن مجید سخن از ارسال رسل و انزال کتب آسمانى است. در آیه 165 سوره نساء مى خوانیم: (رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَمُنْذِرینَ لِئَلاَّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّة بَعْدَ الرُّسُلِ وَکانَ اللَّهُ عَزیزاً حَکیماً)؛ «پیامبرانى که بشارت دهنده و بیم دهنده بودند، تا بعد از آمدن این پیامبران، حجّتى براى مردم دربرابر خدا باقى نماند، و با همه اتمام حجّت شود؛ و خداوند، توانا و حکیم است».
اگر وجود حقیقى فقط خداست و غیر از شخص او وجودى در کار نیست، ارسال رسل چه مفهومى دارد؟ آیا آن ها نیز خدا هستند که از سوى خدا و به سوى خدا فرستاده شده است؟ اگر دوگانگى بین خالق و مخلوق وجود نداشته باشد، آن ها براى هدایت و تربیت چه کسانى مى آیند؟ چه کسى نمى پذیرد و گمراه است و چه کسى مى پذیرد و هدایت یافته است؟
گروه ششم: آیات امتحان
در بسیارى از آیات قرآن سخن از امتحان بندگان به انواع امتحانات است؛ گاه با نعمت و گاه با سلب نعمت، گاه با سختى ها، گاه با آرامش و عدم سختى، گاه با امور معنوى و گاه با امور مادى آن ها را امتحان مى کند. حتى پیغمبران بزرگ خدا نیز از این آزمایش مستثنا نیستند.
در آیه 155 سوره بقره مى خوانیم: (وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَىْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الاَْمْوالِ وَالاَْنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرینَ)؛ «به یقین همه شما را با امورى همچون ترس، گرسنگى و کاهش در مال ها و جان ها و میوه ها آزمایش مى کنیم؛ و بشارت ده به صابران».
و در آیه 186 سوره آل عمران آمده است: (لَتُبْلَوُنَ فى أَمْوالِکُمْ وَأَنْفُسِکُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَمِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذى کَثیراً وَاِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَاِنَّ
(322)
ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الاُْمُورِ)؛ «به یقین همه شما در اموال و جان هاى خود، آزمایش مى شوید! و از کسانى که پیش از شما به آن ها کتاب آسمانى داده شده و از مشرکان، سخنان آزاردهنده فراوان خواهید شنید. و اگر استقامت کنید و تقوا پیشه سازید، شایسته تر است؛ زیرا این استقامت و تقوا از کارهاى مهمّ است».
بنابر وحدت شخصى وجود، خداوند چه کسى را امتحان مى کند؟ خودش را مى آزماید یا موجودات خیالى و وهمى را؟ به یقین امتحان کننده و امتحان شونده و مواد امتحانى وجودات سه گانه اى هستند که هیچ کدام بدون دیگرى مفهوم ندارد. ولى در وحدت شخصى همه آن ها یکى مى شوند یعنى امتحان و آزمایش به کلى معدوم و نامفهوم مى شود.