13. بیان و نمایش سختی ها
هر انسانی می داند افرادی در جامعه فقیر یا یتیم یا گرفتارند، امّا اگر در تلویزیون صحنه هایی از فقر و نیاز و گرفتاری ها مطرح شود، انگیزه بینندگان برای کمک بیشتر می شود.
قرآن می فرماید:(یَتِیماً ذٰا مَقْرَبَهٍ)(1) یتیمی که فامیل تو است.(أَوْ مِسْکِیناً ذٰا مَتْرَبَهٍ)(2) یا فقیری که فرش ندارد و روی خاک نشسته است. با طرح مسأله خویشاوندی و خاک نشینی، ایجاد انگیزه در مخاطب می کند.
قرآن پیامبر اسلام را مأمور می کند که یاد بزرگان و سختی های آنان را مطرح کند؛ خواه مرد باشند یا زن.(وَ اذْکُرْ فِی الْکِتٰابِ إِبْرٰاهِیمَ)(3) ،(وَ اذْکُرْ فِی الْکِتٰابِ مَرْیَمَ)(4)
همان گونه که در روایات برای عزاداری امام حسین علیه السلام و اصحاب گرامش سفارش بسیار شده برای اینکه ما بدانیم برای مبارزه با طاغوت و بیعت نکردن با ستمگر تا کجا باید مقاومت کنیم و شنیدن فاجعه کربلا برای ما درس و عبرت باشد، تا در برابر فشار سختی ها و محاصره اقتصادی و نظامی تسلیم نشویم، همان گونه که در کربلا قطع آب که بالاترین فشار اقتصادی بود و محاصره نظامی هفتاد و دو نفر توسط دهها هزار نفر، موجب تسلیم شدن آنان در برابر دشمن نشد.
1. سوره بلد، آیه 15.
2. سوره بلد، آیه 16.
3. سوره مریم، آیه 41.
4. سوره مریم، آیه 16.
ص:141
14. توجه به گرایشات روحی
خداوند در هر شخصی ذوقی قرارداده که اگر گرایش ها و استعدادهای خود را بشناسد و در آن مسیر گام بردارد، موفق خواهد شد. چه بسا افراد نابغه ای که اگر بر خلاف ذوقش به انجام کاری گمارده شود و تغییری در مسیر دلخواهش حاصل شود، حتّی به اندازه یک فرد عادّی مفید نباشد.
بنابراین یکی از عوامل انگیزه بخش، گام نهادن در راهی است که طبق ذوق و گرایش روحی انسان باشد.
15. وجدان
وجدان یکی از نیروهای برانگیزنده در انسان است.
امام صادق علیه السلام هنگام گذر از منطقه ای فرمودند: ببینید این کسی که کنار جاده افتاده چه مشکلی دارد؟ گفتند: آب می خواهد، فرمود: به او آب بدهید. گفتند: آقا مسلمان نیست. فرمود: مسلمان نباشد، انسان که هست. شما وجدان واحساس که دارید.
حق دو قسم است؛ یک حق اسلامی و یک حق انسانی، حق اسلامی یعنی چون مسلمان هستیم، باید انجام دهیم. حق انسانی یعنی چون انسان هستیم باید انجام دهیم.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: مردم دو دسته اند؛ یا برادر دینی تو هستند ویا هم نوع تو. سیّد رضی یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی، همین که به قبرستان غیر مسلمانها رسید، پیاده شد، گفتند: آقا اینجا قبرستان غیر مسلمان ها است، چرا پیاده شدی؟! فرمود: من یک استادی داشتم مسلمان نبود، امّا حق معلّمی به گردنم داشت و در اینجا دفن است و من به احترام این استاد غیر مسلمانم، در اینجا پیاده راه می روم.
ص:142
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به شخصی که تصمیم به گناه داشت فرمود: آیا حاضری دیگری به ناموس تو نظر بد داشته باشد. حضرت با این سؤال، وجدان او را بیدار کرد. او خجالت کشید و دست از گناه برداشت.
امیر مؤمنان علیه السلام در نامه به فرزندش امام حسن علیه السلام فرمود:
فرزندم بین خود و مردم، خود را قاضی و میزان قرار بده وآنچه را برای خود می پسندی برای مردم بپسند وآنچه را برای خود نمی پسندی، برای مردم نیز نپسند.(1)
«والحمدللّه ربّ العالمین»
1. نهج البلاغه، نامه 31
ص:143