1. تحریک غیرت و حمیّت
افراد غیور در مواقعی که احساس می کنند آبرو، ناموس، شرف، مکتب، مقدّسات، وطن و شخصیت آنان در معرض خطر است، انگیزه مقابله در آنها بیدار می شود.
قرآن کریم برای تحریک احساسات مسلمانان می فرماید: چرا در راه خدا و برای نجات مستضعفان جنگ و مقاتله نمی کنید.(وَ مٰا لَکُمْ لاٰ تُقٰاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّٰهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِینَ)(1)
امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمودند: دین ندارد کسی که شکمش سیر و در همسایگی او گرسنگانی باشند و او بی تفاوت باشد.(2)
امام حسین علیه السلام در عصر عاشورا که تمام اصحابش شهید شده بودند وغریب وتنها روی زمین افتاده بود دید دژخیمان سپاه عمرسعد به خیمه ها حمله کردند، فریاد زد:
«یا شیعَهَ آلِ أبی سُفیان إن لم یَکن لکم دینٌ و کنتم لا تَخافون المعادَ فکونوا أحراراً فی دنیاکم»(3) ای پیروان خاندان ابوسفیان، اگر دین ندارید واز قیامت نمی ترسید لااقل آزادمرد باشید.
1. سوره نساء، آیه 75.
2. وسائل الشیعه، ج 17، ص 209.
3. لهوف، ص 119.
ص:129
2. توجّه به یاد نیک
از دعاهای حضرت حضرت ابراهیم علیه السلام این بود که: خدایا نامم به نیکی باقی بماند.(وَ اجْعَلْ لِی لِسٰانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ)(1)
انسان اگر بداند که در قبال کاری که انجام می دهد نامش به خیر و نیکی برده می شود، حس تلاش در او زنده می گردد.
یاد نیک برای دیگران نیز انگیزه بخش است، در یکی از مساجد عکس بچه های شاگرد اول مدرسه را نصب کرده بودند. همین کار به ظاهر کوچک سبب رقابت در میان بچه های محله شده بود و آنان را برای بهتر درس خواندن و حضور بیشتر در مسجد تشویق و با انگیزه می کرد.
جوان فلسطینی و لبنانی وقتی می بیند دوستش که خود را به آب و آتش زده تا ملتش عزیز بماند، در پایتخت کشوری دیگر خیابانی به نام او ثبت می شود، اشتیاق پیدا می کند تا او نیز نام و یاد وراهش را ادامه دهد.
3. تأثیرگذاری راه و رسم پدران
آشنایی و توجه به شغل و کار یا آئین و رسوم پدران و نیاکان، موجب گرایش فرزندان به آن کار و فعالیت ها شده و در آنان انگیزه ایجاد می کند. بسیاری از بچه ها اشتیاق دارند که شغل و راه و رسم پدرانشان را ادامه دهند؛ فرزند نجّار دوست دارد نجّار شود، فرزند عالم، هنرمند، پزشک، متخصص و... دوست دارد کار پدر را ادامه دهد. به هر حال کارهایی که پدران و اجداد انجام داده اند، غالبا به نسل های بعد منتقل می شود.
بسیاری از رسم ورسومات خوب اجتماعی و فرهنگی مثل برگزاری مجالس
1. سوره شعراء، آیه 84.
ص:130
بزرگداشت اهل بیت ویا فعالیت برای حمایت از محرومان ویتیمان وبیماران و یا تأسیس مراکز آموزشی پژوهشی، میراثی است که از نسل های قبل به نسل های بعد رسیده و بچه ها از کودکی آموخته اند و انگیزه برای ادامه کار پیدا کرده اند.