21. ارتباط با افراد انگیزه دار
اگر اطرافیان و دوستان و همکاران ما، افراد با نشاط، پر تلاش، بلند همّت و با انگیزه باشند، انسان را باانگیزه می کنند. حضرت علی علیه السلام نام یاران مخلص و فداکارش را با ناله و آه می برد تا شاید مخاطبین با یاد آن فداکاری ها، انگیزه پیدا کنند.
بخشی از آیات قرآن، تجلیل یا انتقاد از افراد است تا ما با تلاوت و تدبّر در آنها، راه خود را پیدا کنیم.
در روایات می خوانیم که با افراد ترسو مشورت نکنید، زیرا در شما ترس ایجاد می کنند. با افراد بخیل دوست مباش که عامل ایجاد بخل در تو می شوند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: با کسانی معاشرت کنید که دیدار آنان شما را به یاد خدا بیندازد وسخن آنان در رفتار شما تأثیرگذارد و رفتار آنان شما را مشتاق آخرت کند.(1)
امام صادق علیه السلام فرمود: معاشرت نکنید مگر با عالمی که شما را از پنج چیز به سوی پنج چیز ببرد: از شک به یقین، از کبر به تواضع، از ریا به اخلاص، از رغبت به خداترسی و از فریب به خیرخواهی.(2)
1. وسائل الشیعه، ج 12، ص 23.
2. مصباح الشریعه، ص 20.
ص:125
22. مالکیّت خصوصی
از اموری که نشاط و انگیزه را بالا می برد، مالکیّت خصوصی است. انسان اگر بداند که نتیجه تلاش او به جیب خودش می رود، انگیزه و پشتکارش بیشتر می شود. انگیزه ای که انسان برای ساختن خانه خود دارد با انگیزه ای که برای ساختن خانه دیگران دارد، تفاوت زیاد دارد.
اگر مردم بدانند که بعد از مرگ اموالشان به دست دولت می افتد، چرخه اقتصاد کند می شود، ولی اگر بدانند که ثمره کار و تلاش آنان بعد از مرگشان به دست کسی می رسد که نسل و ذی حق او هستند و نسبت به آنان مسئولیت دارند، انگیزه و تلاش اقتصادی آنها کند نمی شود.
23. برخورد محترمانه
احترام به شخصیت انسان ها، در آنها انگیزه ایجاد می کند. خداوند در حدود هشتاد آیه از قرآن کریم، اوامر و نواهی خود را با این جمله احترام آمیز شروع کرده است:(یٰا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا...)
امام علی علیه السلام فرمود: «اجملوا فی الخطاب تسمعوا جمیل الجواب»(1) ، دیگران را خوب خطاب کنید تا پاسخ خوب بشنوید.
هشام بن حکم، جوان باهوش و فرهیخته شیعه که در استدلال با مخالفان موفق بود، سن کمی داشت ولی از اندوخته علمی بالایی برخوردار بود. وارد جلسه ای شد، امام صادق علیه السلام و شماری از اصحاب برجسته و با فضل و دانش ایشان گرد آن حضرت حلقه زده بودند، چون چشم امام به هشام افتاد از جا برخاست و او را احترام کرد و در کنار خود جای داد.
1. غررالحکم.
ص:126