15. کار گروهی و جمعی
انجام کار به صورت گروهی، انگیزه و نشاط بیشتری از انجام آن به شکل انفرادی دارد. ورزش های گروهی مانند: کوهنوردی، فوتبال، والیبال و... همواره در یک تعادل طرفینی قرار دارند. گویا هر فردی به دیگری روحیه می دهد. ما وقتی دسته جمعی کاری را انجام می دهیم، کمتر احساس خستگی می کنیم. در ماه رمضان، روزه گرفتن ساده تر است. زیرا همه روزه هستند و همراهی با جمع، رنج گرسنگی و تشنگی را کاهش می دهد.
اسلام نیز همواره بر اجتماع تأکید ورزیده است. از جمله می فرماید: «یداللّه مع الجماعه»(2)
کار دسته جمعی در بخش تحقیق و یا تولید و یا خدمات، انگیزه را چندین و چند برابر می کند.
از ابتکارات بسیار جالب امام خمینی قدس سره تأسیس بسیج و جهادسازندگی بود که غوغایی در انگیزه و نشاط ملّت انقلابی به پا کرد.
1. امام محمد غزالی، ص 39.
2. بحارالانوار، ج 33، ص 372.
ص:120
16. مراعات افراد ضعیف
قرآن می فرماید:(الْآنَ خَفَّفَ اللّٰهُ عَنْکُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِیکُمْ ضَعْفاً)(1) خداوند چون ضعف شما را دید، به شما تخفیف داد.
با افراد ضعیف باید با مدارا و تخفیف برخورد کرد.
مرحوم پدرم در جلسه قرائت قرآن، به افراد بی سواد می گفت: همان سوره قل هو اللّه را که حفظ هستید بخوانید تا آنها هم انگیزه پیدا کنند در جلسه شرکت کنند.
اگر می خواهیم مسجد بسازیم، نگوییم هر کسی باید حداقل فلان مقدار پول بدهد، بلکه کاری کنیم آن کس که توان مالی کمی هم دارد، انگیزه پیدا کند به اندازه توانایی خود مشارکت کند.
اسلام عزیز می گوید: برای اقامه نماز اگر می توانی بایست، نمی توانی بنشین و گرنه خوابیده نماز بخوان.
نمازشب که یازده رکعت است، می توانی تنها به خواندن سوره حمد اکتفا کنی یا نشسته بخوانی و اگر حال نداری، دو رکعت بخوان و بخواب.
17. تمرین و عادت
برخی اعتقاد دارند که عادت، امری مذموم و ناپسند است. در حالی که عادت ها دو گونه اند: عادت مثبت و عادت منفی. عادت به کارهای خوب، پسندیده و مورد تأیید است و نقش عمده ای در ایجاد و تقویت انگیزه داشته و اراده و گرایش انسان را به کار جدّی تر می کند. چنانکه راننده ای که با ماشین و جاده عادت کرده، انگیزه بیشتری برای رانندگی داشته و برای او آسان تر است.
1. سوره انفال، آیه 66.
ص:121
گاهی تمرین و ممارست و عادت، انگیزه کار را بالا می برد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: زبانتان را به استغفار عادت دهید.(1)