14. ورزش
گاهی نداشتن انگیزه و نشاط به خاطر ناتوانی جسمی است و ورزش، تن آدمی را با نشاط و سالم و نیرومند ساخته و کسالت را برطرف می کند. چنانکه گفته اند: عقل سالم در بدن سالم است.
کسی که ورزش می کند، با انگیزه و نشاط بیشتری کارهایش را انجام می دهد. زن و مرد، پیر و جوان همه باید ورزش کنند.
از عوامل رکود و بی نشاطی، ورزش نکردن است که متاسّفانه دنیای صنعتی، از ورزش و حرکات فیزیکی کاسته است. در حالی که بیشتر عبادات ما همراه با حرکت و تلاش است.
بهترین جایزه ورزشکار، سلامتی جسم و روان خود اوست. بنابراین هر چه ورزشکار و محیط ورزشی بیشتر باشد، نیاز به زندان و بیمارستان کمتر شده و باعث لطافت و شادابی جسم و روح می شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ورزش و بازی کنید، که من دوست ندارم در دین شما سختی و زمختی ببینم.(1)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من بدن خود را برای سختی ها و تشنگی و گرسنگی همانند درخت های صحرائی، مقاوم و پرقدرت تربیت کرده ام.
هر که کار فکری بیشتری دارد، نیازش به ورزش بیشتر است. ورزش، کمک به مغز است. با این که وزن مغز دو درصد وزن بدن است، بیست درصد اکسیژن مصرفی را به کار می برد و هر چه تنفس و خون رسانی بهتر باشد، آمادگی فکری بیشتر خواهد بود.
ورزش، توانائی، تعهّد و قبول مسئولیت، دقّت و پشتکار را در جوانان
1. نهج الفصاحه، ص 531.
ص:118
تقویت می کند.
روش مبارزه با حریف، سرعت تصمیم گیری و پیروزی بر رغیب، لذّت کار دسته جمعی، از آثار ورزشهای جمعی است.
کسی که ورزش می کند، آمادگی وانگیزه بهتری برای کارهای سخت و سنگین داشته و در برابر امراض مقاوم تر و برای انجام عبادات و کمک به محرومان، جهاد، ظلم و ظالم ستیزی و... نشاط بیشتری دارد. و این در صورتی میسّر است که وظائف اندام ها را بدانیم.
در بازی، تخیّلات و عواطف، حضور قطعی دارند، امّا در کار، تنها فعالیت های ذهنی و هوشی و محاسباتی و مهارتی مطرح هستند و می تواند موضوع هر دو یعنی بازی و کار، یکی بوده و بازی هدفدار باشد.
خداوند متعال برای انتخاب رهبر و مدیر یک جامعه، شرط قدرت و سلامت جسمی را در کنار توان علمی و آگاهی او قرار داده است. در مورد انتخاب طالوت به فرماندهی فرمود:(زٰادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ)(1)
البتّه ورزش های ما باید آموزش دهنده و تقویت کننده راه و رسم زندگی صحیح باشند، مانند آموزش درست راه رفتن، نشستن، جابجایی اجسام سنگین، درست نفس کشیدن و...
خانواده ها بچه ها را از بازی منع نکنند، بلکه بازی ها را جهت دار کنند.
چون بازی از جهت جسمی باعث استحکام استخوان ها و ورزیدگی اعضا و چابکی آنها می شود و از جنبه ی روانی و ذهنی باعث تحریک کنجکاوی، رشد حواس، فعالیت هوشی و تحقق ابتکار می شود و از جنبه ی عاطفی به درک تفاوت مهر با خشونت و تعادل احساسات منجر می شود، و حسّ حق
1. سوره بقره، آیه 247.
ص:119
جویی و همکاری و تعاون تقویت می گردد.
بزرگان علم اخلاق و تربیت گفته اند: کودک باید پس از بازگشت از محیط درس، اندکی خود را با بازی های طبیعی و سالم سرگرم کند تا مجدداً به وجد و نشاط آید و چنانچه کودک را از تفریح و بازی باز دارند، روحش پژمرده خواهد شد.(1)
15. کار گروهی و جمعی
انجام کار به صورت گروهی، انگیزه و نشاط بیشتری از انجام آن به شکل انفرادی دارد. ورزش های گروهی مانند: کوهنوردی، فوتبال، والیبال و... همواره در یک تعادل طرفینی قرار دارند. گویا هر فردی به دیگری روحیه می دهد. ما وقتی دسته جمعی کاری را انجام می دهیم، کمتر احساس خستگی می کنیم. در ماه رمضان، روزه گرفتن ساده تر است. زیرا همه روزه هستند و همراهی با جمع، رنج گرسنگی و تشنگی را کاهش می دهد.
اسلام نیز همواره بر اجتماع تأکید ورزیده است. از جمله می فرماید: «یداللّه مع الجماعه»(2)
کار دسته جمعی در بخش تحقیق و یا تولید و یا خدمات، انگیزه را چندین و چند برابر می کند.
از ابتکارات بسیار جالب امام خمینی قدس سره تأسیس بسیج و جهادسازندگی بود که غوغایی در انگیزه و نشاط ملّت انقلابی به پا کرد.
1. امام محمد غزالی، ص 39.
2. بحارالانوار، ج 33، ص 372.
ص:120
16. مراعات افراد ضعیف
قرآن می فرماید:(الْآنَ خَفَّفَ اللّٰهُ عَنْکُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِیکُمْ ضَعْفاً)(1) خداوند چون ضعف شما را دید، به شما تخفیف داد.
با افراد ضعیف باید با مدارا و تخفیف برخورد کرد.
مرحوم پدرم در جلسه قرائت قرآن، به افراد بی سواد می گفت: همان سوره قل هو اللّه را که حفظ هستید بخوانید تا آنها هم انگیزه پیدا کنند در جلسه شرکت کنند.
اگر می خواهیم مسجد بسازیم، نگوییم هر کسی باید حداقل فلان مقدار پول بدهد، بلکه کاری کنیم آن کس که توان مالی کمی هم دارد، انگیزه پیدا کند به اندازه توانایی خود مشارکت کند.
اسلام عزیز می گوید: برای اقامه نماز اگر می توانی بایست، نمی توانی بنشین و گرنه خوابیده نماز بخوان.
نمازشب که یازده رکعت است، می توانی تنها به خواندن سوره حمد اکتفا کنی یا نشسته بخوانی و اگر حال نداری، دو رکعت بخوان و بخواب.