12. رسانه های جمعی
امروزه نقش رسانه ها از نقش ارتش ها و جنگ سرد از جنگ نظامی کاری تر است. با صدا و سیما و مطبوعات می توان ملتی را اصلاح یا فاسد کرد. با ابزار تبلیغ، راه های ناهموار را به راحتی هموار می سازند. بسیاری از ناهنجاری ها و عادات غلطی که در جامعه وجود دارد با فرهنگ سازی توسط رسانه ها قابل رفع است.
صدا و سیما می تواند با نمایش تئاتر یا فیلم ازدواج های ساده را به یک ارزش تبدیل نماید. ساده زیستی را به عنوان یک ارزش اجتماعی گسترش دهد. اشتیاق به تولید را در آحاد جامعه پدید آورد.
بنابراین قدرت و نقش رسانه ها در ایجاد و تقویت انگیزه ها نباید دست کم گرفته شود.
ص:116
13. محیط تمیز و پاکیزه
گرچه این عامل به طور کلّی در ضمن بحث زیبایی گذشت، امّا چون مستقلاً هم اهمیت دارد، ما این عامل را جداگانه مطرح می کنیم.
محیطهای کار و فعالیت ما باید تمیز و حتی المقدور وسیع باشند. باید مدارس و محیطهای آموزشی و کتابخانه ها بهترین مکان ها از جهت نور و وسعت و تمیزی باشند. نمازخانه ها در ادارات، کارگاه ها و محلاّت باید تمیزترین محیطها باشد.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اسلام، دین پاکیزگی است، پس شما هم پاکیزه باشید، زیرا داخل بهشت نمی شود مگر شخص پاکیزه.(1)
همچنین فرمود: تا می توانید پاکیزه باشید که خداوند متعال اسلام را بر پاکیزگی بنا فرموده است.(2)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: خانه های خود را از تار عنکبوت پاک و تمیز کنید که وانهادنش در خانه ها موجب تنگ دستی است.(3)
امام صادق علیه السلام فرمود: شستن ظرفها و جاروب کردن خانه در جلب رزق مؤثر است.(4) و در سخنی دیگر فرمود: همانا خدا زیبا است و زیبایی را دوست می دارد.(5)
رسول خدا صلی الله علیه و آله برای محیطهای اجتماعی ارزش ویژه ای قائل بود و می فرمود: هرکس روزهای پنجشنبه وشب های جمعه مسجد را تمیز کند وبه اندازه ذره ای خاکروبه از مسجد بیرون ببرد، خداوند او را می آمرزد.(6)
1. کنزالعمّال، ج 9، ص 277.
2. نهج الفصاحه، ص 237.
3. الدعوات، ص 116.
4. خصال صدوق، ج 1، ص 54.
5. نهج الفصاحه، ص 139.
6. من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 233.
ص:117
14. ورزش
گاهی نداشتن انگیزه و نشاط به خاطر ناتوانی جسمی است و ورزش، تن آدمی را با نشاط و سالم و نیرومند ساخته و کسالت را برطرف می کند. چنانکه گفته اند: عقل سالم در بدن سالم است.
کسی که ورزش می کند، با انگیزه و نشاط بیشتری کارهایش را انجام می دهد. زن و مرد، پیر و جوان همه باید ورزش کنند.
از عوامل رکود و بی نشاطی، ورزش نکردن است که متاسّفانه دنیای صنعتی، از ورزش و حرکات فیزیکی کاسته است. در حالی که بیشتر عبادات ما همراه با حرکت و تلاش است.
بهترین جایزه ورزشکار، سلامتی جسم و روان خود اوست. بنابراین هر چه ورزشکار و محیط ورزشی بیشتر باشد، نیاز به زندان و بیمارستان کمتر شده و باعث لطافت و شادابی جسم و روح می شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ورزش و بازی کنید، که من دوست ندارم در دین شما سختی و زمختی ببینم.(1)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من بدن خود را برای سختی ها و تشنگی و گرسنگی همانند درخت های صحرائی، مقاوم و پرقدرت تربیت کرده ام.
هر که کار فکری بیشتری دارد، نیازش به ورزش بیشتر است. ورزش، کمک به مغز است. با این که وزن مغز دو درصد وزن بدن است، بیست درصد اکسیژن مصرفی را به کار می برد و هر چه تنفس و خون رسانی بهتر باشد، آمادگی فکری بیشتر خواهد بود.
ورزش، توانائی، تعهّد و قبول مسئولیت، دقّت و پشتکار را در جوانان
1. نهج الفصاحه، ص 531.
ص:118
تقویت می کند.
روش مبارزه با حریف، سرعت تصمیم گیری و پیروزی بر رغیب، لذّت کار دسته جمعی، از آثار ورزشهای جمعی است.
کسی که ورزش می کند، آمادگی وانگیزه بهتری برای کارهای سخت و سنگین داشته و در برابر امراض مقاوم تر و برای انجام عبادات و کمک به محرومان، جهاد، ظلم و ظالم ستیزی و... نشاط بیشتری دارد. و این در صورتی میسّر است که وظائف اندام ها را بدانیم.
در بازی، تخیّلات و عواطف، حضور قطعی دارند، امّا در کار، تنها فعالیت های ذهنی و هوشی و محاسباتی و مهارتی مطرح هستند و می تواند موضوع هر دو یعنی بازی و کار، یکی بوده و بازی هدفدار باشد.
خداوند متعال برای انتخاب رهبر و مدیر یک جامعه، شرط قدرت و سلامت جسمی را در کنار توان علمی و آگاهی او قرار داده است. در مورد انتخاب طالوت به فرماندهی فرمود:(زٰادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ)(1)
البتّه ورزش های ما باید آموزش دهنده و تقویت کننده راه و رسم زندگی صحیح باشند، مانند آموزش درست راه رفتن، نشستن، جابجایی اجسام سنگین، درست نفس کشیدن و...
خانواده ها بچه ها را از بازی منع نکنند، بلکه بازی ها را جهت دار کنند.
چون بازی از جهت جسمی باعث استحکام استخوان ها و ورزیدگی اعضا و چابکی آنها می شود و از جنبه ی روانی و ذهنی باعث تحریک کنجکاوی، رشد حواس، فعالیت هوشی و تحقق ابتکار می شود و از جنبه ی عاطفی به درک تفاوت مهر با خشونت و تعادل احساسات منجر می شود، و حسّ حق
1. سوره بقره، آیه 247.
ص:119
جویی و همکاری و تعاون تقویت می گردد.
بزرگان علم اخلاق و تربیت گفته اند: کودک باید پس از بازگشت از محیط درس، اندکی خود را با بازی های طبیعی و سالم سرگرم کند تا مجدداً به وجد و نشاط آید و چنانچه کودک را از تفریح و بازی باز دارند، روحش پژمرده خواهد شد.(1)