نکاتی درباره تشویق
1. به دنبال تکلیف، تشویق کنید:(خُذْ مِنْ أَمْوٰالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِهٰا وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاٰتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ وَ اللّٰهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ)(8) از اموالشان
1. کافی، ج 8، ص 129.
2. سوره ص، آیه 30.
3. سوره بقره، آیه 222.
4. سوره آل عمران، آیه 76.
5. سوره مائده، آیه 42.
6. نهج البلاغه، خطبه 182.
7. اعلام الوری، ص 280.
8. سوره توبه، آیه 103.
ص:102
صدقه (زکات) بگیر تا بدین وسیله آنان را (از بخل و دنیاپرستی) پاک سازی و رشدشان دهی و بر آنان درود فرست (و دعا کن) زیرا دعای تو، مایه آرامش آنان است و خداوند شنوا و دانا است.
2. تشویقِ به موقع و بجا، تنبیهی برای خلافکار است: امام علی علیه السلام فرمود: «ازْجُرِ الْمُسِیءَ بِثَوَابِ الُْمحْسِنِ»(1) با پاداش دادن به نیکوکار، خطاکاران را مجازات کن.
3. تشویق بیش از حد، چاپلوسی و تشویق کمتر از حدّ معمول، حسادت است.(2)
4. تمام تشویق ها را به شخصی خاص، آن هم در زمان و مکان و شرایط خاص نثار نکنیم و از پیشگامان تاریخ و ایثارگران غافل نشویم. همان گونه که در زیارت نامه ها ابتدا به پیامبران و اولیای پیشین سلام می دهیم و آنگاه به عزیزی که به زیارتش رفته ایم سلام می دهیم.
5. در کنار تشویق سعی کنیم که ادامه راه را نیز تذکّر دهیم.
6. ممکن است به خاطر مصالحی به جای تشویق مورد بی مهری قرار بگیریم، رنجیده نشویم. گاهی امام صادق علیه السلام از دوستانشان انتقاد می کردند. بعداً به او پیام می دادند که بی توجّهی من تاکتیکی بوده، چون دشمن در مجلس حاضر بود و تو شناخته می شدی.
7. اگر خواستیم شاگردی را تشویق کنیم، از زحمات استاد و معلم و نویسنده و مؤسس و مدرسه و... غافل نشویم.
1. نهج البلاغه، حکمت 177.
2. بحارالانوار، ج 70، ص 295.
ص:103
2. تنبیه اجتماعی
یکی از سرچشمه های انگیزه، دور کردن ضرر از خویش است. انسان از یک طرف هوی وهوس وطمع وغریزه دارد واز طرفی دیگر، بدی کار زشت را می داند؛ یکی از عواملی که انگیزه او را در کار زشت کم می کند، تنبیه است. قرآن می فرماید: دست دزد را قطع کنید؛(السّٰارِقُ وَ السّٰارِقَهُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمٰا)(1) به زناکار شلاق بزنید و اگر زنای محصنه بود، او را اعدام کنید.(الزّٰانِیَهُ وَ الزّٰانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وٰاحِدٍ مِنْهُمٰا...)(2)
قرآن می فرماید: حیات جامعه در اجرای قانون قصاص است؛(وَ لَکُمْ فِی الْقِصٰاصِ حَیٰاهٌ یٰا أُولِی الْأَلْبٰابِ)(3)
نکاتی درباره تنبیه
1. تشویق برتنبیه مقدم است.
2. تنبیه از جرم بیشتر نباشد.
3. تنبیه فوق طاقت نباشد.
4. تنبیه باجرم مناسب باشد. چنانکه: کیفر کسی که سخن حق را کتمان کرده این است که خدا با او سخن نگوید.(لاٰ یُکَلِّمُهُمُ اللّٰهُ)(4)
کیفر مسخره کننده، مسخره شدن است. (فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللّٰهُ)(5)
کیفر مکر وحیله، مکر وحیله است.(وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللّٰهُ)(6)
کیفر خدعه و فریبکاری، خدعه است.(یُخٰادِعُونَ اللّٰهَ وَ هُوَ خٰادِعُهُمْ)(7)
1. سوره مائده، آیه 38.
2. نور، 2.
3. سوره بقره، آیه 179.
4. سوره بقره، آیه 174.
5. سوره توبه، آیه 79.
6. سوره آل عمران، آیه 54.
7. سوره نساء، آیه 142.
ص:104
کیفر تبهکارانی که در دنیا به مؤمنان می خندیدند،(إِنَّ الَّذِینَ أَجْرَمُوا کٰانُوا مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا یَضْحَکُونَ)(1) این است که در آخرت در انتظار خنده آنان باشند.(فَالْیَوْمَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنَ الْکُفّٰارِ یَضْحَکُونَ)(2)