42. تهدید
گاهی برای ایجاد انگیزه می توان از تهدید بهره برد. تا خطاکار به خاطر هراس، از ارتکاب جرم منصرف شود. قرآن کریم همسران پیامبر را تهدید می کند که مبادا گرد فحشا بگردند و چنانچه مرتکب شوند، مجازاتی دوچندان در انتظار آنان خواهد بود.(یٰا نِسٰاءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفٰاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ یُضٰاعَفْ لَهَا الْعَذٰابُ ضِعْفَیْنِ وَ کٰانَ ذٰلِکَ عَلَی اللّٰهِ یَسِیراً)(1)
حتّی خداوند برای بیان خطر شرک، پیامبرش را تهدید می کند که اگر شرک بورزی اعمالت تباه می شود.(لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ)(2)
43. قطع رابطه
یکی از شیوه های ایجاد انگیزه و بازداشتن افراد از اخلاق ناپسند، قطع رابطه و قهر کردن است. شخصی نزد امام موسی بن جعفر علیه السلام از رفتار
1. سوره احزاب، آیه 30.
2. سوره زمر، آیه 65.
ص:96
فرزندش شکایت کرد. امام فرمود: فرزندت را نزن و برای ادب کردنش با او قهر کن، ولی مراقب باش قهرت به درازا نکشد.
هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مسلمانان را برای جنگ تبوک فراخواند، سه تن به بهانه های گوناگون از رفتن به جبهه سرباز زدند و زمانی که پیامبر از جنگ بازگشت با آنان قطع رابطه کرد.
دیگر مسلمانان نیز به پیروی از پیامبر با آنان قهر کردند، حتّی خانواده آنان با سردی برخورد می کردند به گونه ای که زندگی بر آنان تنگ شد و از کوتاهی خود پشیمان شده و توبه کردند.
خداوند مهربان نیز توبه آنان را پذیرفت و برای پیامبرش پیغام فرستاد که این سه نفر را با آغوش باز بپذیر.(1)
44. اخطار
یکی از راههای ایجاد انگیزه، اخطار است. گاهی ناظم مدرسه به دانش آموزان اخطار می دهد که اگر این کار خلاف را تکرار کنی، جای تو در این کلاس و مدرسه نیست. این اخطار عامل بازدارندگی می شود و انگیزه اصلاح را فراهم می کند.
امام علی علیه السلام به یکی از کارگزاران خود این گونه می نویسد:
گزارش رسیده است که کاری از تو سرزده که اگر به راستی مرتکب آن شده باشی بی تردید پروردگارت را به خشم آورده ای، تو در برابر فرمان امام خویش عصیان ورزیده ای و امانت خود را به ابتذال کشانده ای، شنیده ام که سپرده های مردم را به مصرف خویش رسانده ای. پس بی درنگ ترازنامه مالی و حسابت
1. تفسیرنمونه، ج 8، ص 167.
ص:97
را نزد من بفرست و این را بدان که حسابرسی خداوند از حسابرسی مردم بزرگتر است.(1)
1. فرهنگ آفتاب، ج 3، ص 1393.
ص:98