35. نظارت بر ناظرین
اگر مردم بدانند که بر کار ناظرین نیز نظارت می شود، دقّت کار بیشتر می شود. در قرآن می خوانیم که هرگاه از شقاق و اختلاف میان زن و شوهر نگران شدید، یک داور از طرف مرد و یک داور از طرف زن مسأله را بررسی و داوری کنند و اگر این داوران قصد جدّی برای اصلاح داشته باشند، خداوند به آنان توفیق می دهد. در پایان می فرماید: داوران بدانند که بر داوری آنان خداوند علیم و خبیر ناظر است.(إِنَّ اللّٰهَ کٰانَ عَلِیماً خَبِیراً)(1) یعنی قاضی و داور نیز باید زیر نظر باشد.
در دعای کمیل می خوانیم: «وکنتَ انتَ الرّقیبَ علیهم من ورائهم و الشاهد لِما خَفِیَ عَنهُم»، خداوندا! تو فرشتگان را مأمور ثبت و ضبط کارهای من قرار داده ای و خود نیز بر آنان ناظر و شاهد هستی تا چیزی مخفی نماند.
36. پاکدلی و جرأت
بسیاری از افراد بی انگیزه می گویند پیشنهادات و نظرات ما پی در پی رد می شود، بخاطر آنکه مسئولان نمی خواهند بپذیرند که از دیگران طرح و حرف نو صادر شده است و یا می گویند گرچه طرح ما با زبان پذیرفته شد، ولی مدیر ما جرأت عمل ندارد.
بنابراین پذیرفتن طرح ها برای بالا بردن نشاط و انگیزه بسیار کارساز است و به همین دلیل مدیر باید گزارش کارها را از افرادی بگیرد که گرفتار
1. سوره نساء، آیه 35.
ص:92
حسادت و زبونی نباشند وگرنه افراد حسود حاضر نیستند کمالات دیگران را به زبان یا قلم و گزارش درآورند و افراد زبون نیز به خاطر روحیه تملق و خودباختگی، حاضر نیستند حقیقت را آنگونه که باید گزارش دهند. زیرا با گرفتن یک هدیه و یا به خاطر ضعف روحی که دارند، مسائل را واژگونه جلوه می دهند، حتّی در مورد پیامبر اسلام. چنانکه قرآن می فرماید:(لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَهَ مِنْ قَبْلُ وَ قَلَّبُوا لَکَ الْأُمُورَ حَتّٰی جٰاءَ الْحَقُّ وَ ظَهَرَ أَمْرُ اللّٰهِ وَ هُمْ کٰارِهُونَ)(1) در حقیقت پیش از این نیز در صدد فتنه جویی برآمدند و کارها را بر تو وارونه ساختند تا آنکه حق آمد و امر خدا آشکار شد (و پیروز شدید) در حالی که آنان ناخشنود بودند.
37. درجه و منصب
یکی از عوامل تقویت انگیزه، رسیدن به درجات و مناصب بالاتر است. بی شک نظام ارزیابی وارزشیابی می تواند تأثیر شگرفی در تقویت انگیزه ها داشته باشد و از کودک دبستانی تا استاد دانشگاه را شامل می شود. البتّه قرآن درجات را تنها در دنیا و نزد مردم و عنوان و مدیریت و مزایای مادّی نمی داند، بلکه درجه واقعی را رسیدن به مقامات و درجات معنوی می داند و امتیاز را در علم، تقوی، جهاد، سابقه، سبقت، هجرت، اخلاص، امانتداری و تزکیه نفس می داند.
در حدیث می خوانیم: «الْفَقْرُ وَ الْغِنَی بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَی اللَّهِ»(2) در قیامت معلوم می شود که فقیر و غنی واقعی کیست.
1. سوره توبه، آیه 48.
2. بحارالانوار، ج 69، ص 5.
ص:93