23. سعه صدر در مدیریت
مدیری که ظرفیت لازم برای برخورد با زیردستانش را دارد، موفق تر است. بی شک رفتار مدیر در جلب قلوب زیردستان و بیدار کردن وجدان اخلاقی بی نهایت مؤثر است.
در حدیث آمده است: «آلَه الرِّئَاسَهِ سَعَه الصَّدْرِ»(1) سعه صدر، ابزار ریاست و مدیریّت است.
چه نشاطهایی که در اثر سعه صدر نداشتن و تنگ نظری ها و برخوردهای زودگذر و سطحی از بین می رود.
بسیاری مواقع باید طوری با اشتباهات دیگران برخورد کرد که انگار اتفاقی نیفتاده است. بنابراین در محیطهای کار برای زنده نگه داشتن نشاط و روحیه زیرمجموعه ها، بر مدیر لازم است که سعه ی صدر و ظرفیت بالایی از خویش نشان دهد.
هنگامی که حضرت سلیمان علیه السلام و لشگریانش به سرزمین مورچگان رسیدند، مورچه ای خطاب به آنها گفت: به لانه های خود داخل شوید تا سلیمان و لشکرش ندانسته شما را پایمال نکنند. حضرت سلیمان علیه السلام با سعه ی صدر و سینه ای به فراخی دریا، به جای اینکه از سخن مورچه ای کوچک عصبانی یا رنجیده شود، به سخنان او تبسّمی کرده و دست به دعا برداشت.(2)
1. بحارالانوار، ج 72، ص 357.
2. سوره نمل، آیه 19.
ص:84
هنگامی که حضرت موسی علیه السلام مطّلع شد که به پیامبری برگزیده شده، اولین خواسته اش از خداوند، سعه صدر بود. (ربّ اشرح لی صدری)(1) پیداست که آن حضرت مهم ترین شرط رهبری و موفقیت را داشتن سعه صدر می دانسته است.
چنانکه سیره اولیای خدا و بزرگان و علما، بخصوص بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام نیز سعه صدر و پرهیز از تندخویی بوده است.
24. پاداش بر اساس تلاش
اگر هرکس به میزان تلاش خود مزد دریافت کند، در محیطهای کار و فعالیت، انگیزه ها افزایش می یابد.
اسلام می فرماید: هرکس بیابانی را احیا و آباد سازد، از آنِ خودش خواهد بود. هرکس درختی بکارد یا چاه ونهری حفر کند، به حکم خدا و رسولش ملک اوست.(2)
اگر مغازه داری به شاگردش بگوید: به میزان اجناسی که می فروشی درصدی از سود به تو تعلق پیدا می کند، آن شاگرد اگر تا دیروز انگیزه اش کم بود، از امروز زیاد می شود.
یکی از دلایل بی نشاطی و کسالت در محیطهای اداری ما این است که تلاش کارمند در افزایش کار اداری، تأثیری در دستمزدش ندارد. و از آنجا که طبع انسان بر راحت طلبی است، افراد ترجیح می دهند که کار کمتری انجام دهند. حال تصور کنید مدیر اداره بتواند بر اساس محصول کار افراد، پاداش و دستمزد را تعیین کند، در این صورت از کارمند بی حال و بی حوصله
1. سوره طه، آیه 25.
2. استبصار، ج 3، ص 107.
ص:85
دیروز، کارمندی زرنگ و پرکار پدید خواهد آمد.
25. شروع با امور ساده
برای تقویت انگیزه و تداوم راه برای رسیدن به هدف، باید از امور ساده آغاز کنیم. اگر می خواهیم در آینده معمار شویم، یا یک فیلم ساز بزرگ، نویسنده ای توانا، خلبانی ماهر و یا هر هدف دیگری را دنبال می کنیم نیازمندیم که مقدمات لازم را یکی پس از دیگری پشت سر بگذاریم. این مراحل طبیعتاً از ساده به پیچیده سیر می کند. امّا اگر این سیر در کار رعایت نگردد و استادکار یا معلم، مدیر، رئیس اداره، این ظرافت و ظرفیت را فراموش کند از همان ابتدا زدگی و ملالت به بار خواهد آمد و نشاط و انگیزه ای برای ادامه کار نخواهد بود.
باید کارها را از نقطه ای ساده و دلنشین شروع کرد. اولین روزی که دانش آموز با محیط مدرسه روبه رو می شود، در آینده ی تحصیلی او سهم بسزایی دارد. در تمام مکاتب تعلیم و تربیت تأکید شده است که معلم کلاس اول باید عاشق کار معلمی باشد و بچه ها را عمیقاً دوست بدارد. این همه تأکید به چه منظور است؟ چون برخوردهای روز اول ضمانتی در روند کار محسوب می شود.
آغاز کار با امور شیرین و دلنشین، انگیزه بخش است. شروع تفسیر قرآن، با سوره و آیاتی مناسب و تفسیری ساده، انگیزه و نشاط حضور در درس را بیشتر می کند.
بچه های کاشان دوست دارند که بدانند فیض کاشانی یا کمال الملک که بود؟ بچه های تبریز دوست دارند بفهمند که علاّمه طباطبایی، علاّمه امینی و استاد شهریار که بود؟ یعنی برای هر کسی شناخت نخبگان و چهره های
ص:86
منطقه خودش، شیرین و دلنشین است.
بنابراین اگر خواستیم نشاط پیدا کنیم، از کارهای ساده و شیرین شروع کنیم، حتی در مطالعه، چون گاهی ابتدا به مطالعه کتابی علمی و فنی و تخصصی، روح انسان را آزرده می کند.
حرکت از آسان به مشکل، بهره وری را نیز بالا می برد.