22. تذکّرات مفید هنگام کار
نصایح اخلاقی بزرگان تکرارش ملال آور نیست، بلکه سازنده است. قرآن کریم یکی از رسالت های پیامبر اسلام را یادآوری و تذکّر می داند.(فَذَکِّرْ إِنَّمٰا أَنْتَ مُذَکِّرٌ)(2) و یا می فرماید: تذکّر بده اگر نفعی در آن می بینی.(فَذَکِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّکْریٰ)(3) با آیات قرآن به کسی که از هشدارهای الهی می ترسد، تذکّر بده.(فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ یَخٰافُ وَعِیدِ)(4)
امیرمؤمنان علی علیه السلام در طول روز به بازار می رفت و بازاریان را متذکّر مسائل حلال و حرام و حقوق مشتری می ساخت.
بسیار بجا و خوب است در همه ی سازمان ها و ادارات و نهادها و محیطهای اجتماعی، تذکّراتی مختصر و مناسب و با سلیقه انتخاب شده و منتشر گردد. تصور کنید که روزانه چندبار در محیط کار، بیمارستان، مدرسه و... سخنان سازنده ی بزرگان دین متناسب با زمان و محیط تذکّر داده شود،
1. سوره روم، آیه 22.
2. سوره غاشیه، آیه 21.
3. سوره اعلی، آیه 9.
4. سوره ق، آیه 45.
ص:83
چه انگیزه ای در مخاطبان ایجاد می کند. مثلاً در محیطهای کار اقتصادی، اهمیّت لقمه ی حلال و نقش آن در تربیت فرزندان مورد تذکّر واقع شود.
23. سعه صدر در مدیریت
مدیری که ظرفیت لازم برای برخورد با زیردستانش را دارد، موفق تر است. بی شک رفتار مدیر در جلب قلوب زیردستان و بیدار کردن وجدان اخلاقی بی نهایت مؤثر است.
در حدیث آمده است: «آلَه الرِّئَاسَهِ سَعَه الصَّدْرِ»(1) سعه صدر، ابزار ریاست و مدیریّت است.
چه نشاطهایی که در اثر سعه صدر نداشتن و تنگ نظری ها و برخوردهای زودگذر و سطحی از بین می رود.
بسیاری مواقع باید طوری با اشتباهات دیگران برخورد کرد که انگار اتفاقی نیفتاده است. بنابراین در محیطهای کار برای زنده نگه داشتن نشاط و روحیه زیرمجموعه ها، بر مدیر لازم است که سعه ی صدر و ظرفیت بالایی از خویش نشان دهد.
هنگامی که حضرت سلیمان علیه السلام و لشگریانش به سرزمین مورچگان رسیدند، مورچه ای خطاب به آنها گفت: به لانه های خود داخل شوید تا سلیمان و لشکرش ندانسته شما را پایمال نکنند. حضرت سلیمان علیه السلام با سعه ی صدر و سینه ای به فراخی دریا، به جای اینکه از سخن مورچه ای کوچک عصبانی یا رنجیده شود، به سخنان او تبسّمی کرده و دست به دعا برداشت.(2)
1. بحارالانوار، ج 72، ص 357.
2. سوره نمل، آیه 19.
ص:84
هنگامی که حضرت موسی علیه السلام مطّلع شد که به پیامبری برگزیده شده، اولین خواسته اش از خداوند، سعه صدر بود. (ربّ اشرح لی صدری)(1) پیداست که آن حضرت مهم ترین شرط رهبری و موفقیت را داشتن سعه صدر می دانسته است.
چنانکه سیره اولیای خدا و بزرگان و علما، بخصوص بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام نیز سعه صدر و پرهیز از تندخویی بوده است.
24. پاداش بر اساس تلاش
اگر هرکس به میزان تلاش خود مزد دریافت کند، در محیطهای کار و فعالیت، انگیزه ها افزایش می یابد.
اسلام می فرماید: هرکس بیابانی را احیا و آباد سازد، از آنِ خودش خواهد بود. هرکس درختی بکارد یا چاه ونهری حفر کند، به حکم خدا و رسولش ملک اوست.(2)
اگر مغازه داری به شاگردش بگوید: به میزان اجناسی که می فروشی درصدی از سود به تو تعلق پیدا می کند، آن شاگرد اگر تا دیروز انگیزه اش کم بود، از امروز زیاد می شود.
یکی از دلایل بی نشاطی و کسالت در محیطهای اداری ما این است که تلاش کارمند در افزایش کار اداری، تأثیری در دستمزدش ندارد. و از آنجا که طبع انسان بر راحت طلبی است، افراد ترجیح می دهند که کار کمتری انجام دهند. حال تصور کنید مدیر اداره بتواند بر اساس محصول کار افراد، پاداش و دستمزد را تعیین کند، در این صورت از کارمند بی حال و بی حوصله
1. سوره طه، آیه 25.
2. استبصار، ج 3، ص 107.
ص:85
دیروز، کارمندی زرنگ و پرکار پدید خواهد آمد.