10. جرأت و شجاعت
ترس و اضطراب، انگیزه را تضعیف می کند، امّا جرأت و جسارت، انگیزه بخش است. انسان های شجاع از اقدام و عمل لذت می برند. چه بسیار افرادی که مجرد مانده اند و ازدواج نکرده اند، یا از رانندگی می هراسند.
شرط موفقیت در هر کاری جسارت است، تاجر ترسو هیچگاه تجارتش رونق نمی گیرد. در حدیث آمده که تاجر بدون جرأت، ثمری جز گرسنگی نخواهد داشت.
انبیای الهی و پیشوایان دینی، دارای روحیه حماسی بوده اند.
بر والدین لازم است که فرزندان خود را شجاع و با جرأت تربیت کنند و با انواع تمرین ها و تجربه ها و رفاقت ها، آنان را از خجالت و ترس نابجا دور نمایند.
امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: از هر کاری می ترسی، خود را در آن قرار بده، چون ترس آن، از خود عمل بیشتر است.
بسیاری از چیزهایی که انسان می ترسد، خیالی و واهی است.
قرآن از انسان های شجاع و دلیر تعریف کرده و آنان را ستوده است؛ مانند حضرت ابراهیم علیه السلام که در برابر بت پرستان؛ سوگند یاد کرد که بت ها را نابود سازد و همه بت ها را شکست.(وَ تَاللّٰهِ لَأَکِیدَنَّ أَصْنٰامَکُمْ)(1)
یا شجاعت حضرت داود نوجوان در برابر جالوت ستمگر؛(وَ قَتَلَ دٰاوُدُ جٰالُوتَ وَ آتٰاهُ اللّٰهُ الْمُلْکَ وَ الْحِکْمَهَ)(2) این نوجوان دلیر چنان حمله کرد، که رهبر کفر را کشت و خداوند به خاطر این جرأت و جسارتی که داشت او را به
1. سوره انبیاء آیه 57.
2. سوره بقره، آیه 251.
ص:69
مقام نبوت و پادشاهی رساند.
11. محیط و فضای عاطفی
در محیطهای کار گروهی و اجتماعی، اگر میان افراد صمیمیت و رفاقت برقرار باشد، همه افراد هنر و توان واقعی شان را عرضه می کنند، خستگی احساس نکرده و سعی دارند در انجام وظیفه از یکدیگر پیشی بگیرند، در غیر این صورت انگیزه چندانی برای سعی و تلاش ندارند. حتی در مسافرت، انگیزه همکاری بیشتر شده و خوشی و لذتشان زیادتر می شود.
همچنین در محیطهای خانوادگی که میان خانواده روابط عاطفی بیشتری حاکم باشد، اعضای خانواده برای کمک به یکدیگر تلاش دوچندان کرده و از خیررسانی به یکدیگر لذت می برند.
امّا اگر جمعی که با یکدیگر کار می کنند، بدون عاطفه و صمیمیت و تنها براساس وظایف مشخص شده قراردادی کار کنند، حتی در حد انجام وظایف هم آنگونه که شایسته است موفق نخواهند بود.
12. عدالت
جامعه ای که در آن عدالت حاکم است، کار کردن به ویژه تولید و ابتکار مقرون به پیشرفت است. خانواده ای که در آن تبعیض نباشد، اداره ای که افرادش براساس لیاقت انتخاب شده باشند، کارگاهی که هرکس به قدر استعداد و تلاشی که کار می کند از منافع آن بهره مند شود، در چنین مجموعه هایی انگیزه و نشاط کار بیشتر شده و حس مسابقه در کار روز به روز شعله ورتر می گردد. در مقابل اگر ظلم و تبعیض برقرار باشد، استعدادها کم فروغ شده و گرد یأس و تنبلی روحیه آنان را فرامی گیرد. وقتی رابطه جای
ص:70
ضابطه را بگیرد، انگیزه ها به شدّت لطمه می بیند.
توجه به سخنان بلند وحکمت های فاخر امام علی علیه السلام در این زمینه، نشان دهنده نقش عدل در ایجاد انگیزه است:
عدل، زندگی است. «العَدلُ حیاه»
عدل، عامل اصلاح جامعه است. «العَدلُ یُصلِحُ البرِیَّه»
هیچ چیز مثل عدل، آبادانی به دنبال ندارد. «ما عمرت البُلدان بِمِثلِ العَدل»
با عدل برکات چند برابر می شود. «بِالعَدلِ تَتَضاعَفُ البَرکات»
هر کس بر اساس عدل و عدالت رفتار کند، خداوند رحمتش را بر او سرازیر و فراگیر می سازد. «مَن عَدَلَ فِی البِلادِ نَشَرَ اللَّهُ عَلیه الرَّحمَه»
هرکس با عدل رفتار کند، فرمانش تأثیرگذار می شود. «مَن عَدَلَ نَفَذَ حُکمه»
کسی که به عدل رفتار کند، منزلت ومحبوبیتش بیشتر می شود. «مَن عَدَلَ عَظُمَ قَدرُه»
کسی که بر اساس عدل رفتار کند، خداوند زمامداریش را حفظ و نگه می دارد. «مَن عَملَ بِالعَدلِ حَصن اللّهُ مُلکه)(1)
حتی در خانه ای که والدین رفتار عادلانه دارند، فرزندان انگیزه ونشاط بیشتری برای کار و تلاش در هر زمینه ای دارند. از این رو رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بین فرزندانتان به عدل رفتار کنید همان گونه که دوست دارید با شما به عدل رفتار شود. «اِعدلوا بین أولادکم کما تحبّون أن یعدلوا بینکم»(2)
1. غررالحکم.
2. مکارم الاخلاق، ص 220.
ص:71