8. آشنایی با قوانین و سنّت های الهی
کسی که با قانون های الهی که حاکم بر فرد و جامعه است آشنا باشد، با بصیرت و دلگرمی و انگیزه کار خود را ادامه می دهد. مثلاً هنگام مواجهه با مشکلات، می داند که پس از سختی ها و مشکلات، راحتی و آسایش است.(فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً)(2)
اگر مورد تهمت و تحقیر قرار گرفت، می داند که خداوند از مؤمنان دفاع می کند.(إِنَّ اللّٰهَ یُدٰافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا)(3)
اگر با توطئه ها روبرو شد، می داند که خداوند رسوا کننده و افشاگر درون افراد است.(وَ اللّٰهُ مُخْرِجٌ مٰا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ)(4)
اگر با حوادث تلخ روبرو شد، می داند که عاقبت با اهل تقوی است.(وَ الْعٰاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ)(5)
اگر در برابر دشمن قرار گرفت، می داند که خداوند قول یاری داده است.(إِنّٰا لَنَنْصُرُ رُسُلَنٰا وَ الَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیٰاهِ الدُّنْیٰا)(6)
اگر گرفتار سختی و زخم و جراحت در جبهه شد، می داند که در میان گروه مخالف نیز افرادی به این مشکلات گرفتارند. لکن ما امید به اجر الهی داریم
1. بحارالانوار، ج 66، ص 291.
2. سوره شرح، آیه 5.
3. سوره حج، آیه 38.
4. سوره بقره، آیه 72.
5. سوره اعراف، آیه 128.
6. سوره غافر، آیه 51.
ص:48
که گروه مخالف ندارد.(وَ تَرْجُونَ مِنَ اللّٰهِ مٰا لاٰ یَرْجُونَ)(1)
همه زنان می دانند که سنّت الهی برای مادر شدن، تحمّل سختی بارداری و زایمان است و چون با این قانون آشنا هستند خود را نسبت به آن آماده کرده و برای مادر شدن انگیزه دارند.
9. دیدن آثار و نشانه ها
از اموری که انگیزه را بالا می برد، دیدن آثار و نشانه های عمل است. پیراهنی که بوی یوسف دارد، در یعقوبی که در فراقش آنقدر اشک ریخته تا کم بینا شده، هیجان به وجود می آورد.
زائران مکه و مدینه و عتبات همین که نگاهشان به گنبد و مناره های مشاهد مشّرفه می افتد، حالاتشان تغییر می یابد.
دو دوست علاقمند که مدّت ها یکدیگر را ندیده اند، همین که به استقبال یکدیگر می روند و مرکب و ماشین و آثار دیگر متعلق به دوستشان را مشاهده می کنند، نشاطشان افزون تر می شود.
حضرت زکریّا علیه السلام که تا دوران پیری دارای فرزند نشد و همسری عقیم و نازا داشت، هنگامی که آثار و برکات وجودی کودکی همچون حضرت مریم و نزول مائده آسمانی را دید، برای فرزندار شدن خود دست به دعا برداشت:(رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً)(2) البتّه هنگامی که دعایش مستجاب و بشارت فرزند به او داده شد، مضطرب و نگران شده و از خداوند نشانه و آثار خواست:(رَبِّ اجْعَلْ لِی آیَهً) خداوند فرمود: علامت این وعده آن است که تا سه روز قدرت سخن گفتن از تو گرفته می شود:(آیَتُکَ أَلاّٰ تُکَلِّمَ النّٰاسَ
1. سوره نساء، آیه 104.
2. سوره آل عمران، آیه 38.
ص:49
ثَلاٰثَهَ أَیّٰامٍ)(1) دیدن این اثر و نشانه زکریّا را آرام کرد.
خداوند در قرآن به مؤمنان وعده نصرت و پیروزی و درآمد می دهد، ولی برای ایجاد انگیزه می فرماید:(فَعَجَّلَ لَکُمْ هٰذِهِ)(2) بخشی از آن وعده را زودهنگام برای شما قرار دادم تا مطمئن شوید تمام وعده ها عملی می شود.
10. شناخت اهداف مخالفان
گاهی اعتراضات و گلایه های مخالفان، انگیزه انسان را نسبت به کار کم می کند. اگر ما ریشه و عمق اعتراض ها را بدانیم، به کار خود ادامه می دهیم و دلسرد نخواهیم شد. قرآن خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:(وَ مِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقٰاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهٰا رَضُوا)(3) بعضی از مردم در باره تقسیم زکات نیش و زخم زبان به تو می زنند، امّا در حقیقت این اعتراضات برای آن است که از زکات چیزی نصیب آنان نمی شود، و اگر مقداری از زکات به آنان داده شود، راضی می شوند.