7. مقایسه با مطلوب
مقایسه کردن در کارهای مثبت محرّک انگیزه و تلاش و عمل است. در کارهای مثبت برای آنکه به غرور، سستی و تنبلی دچار نشویم، باید عمل خودمان را با عمل بزرگان مقایسه کنیم؛
به امام زین العابدین علیه السلام گفته شد که در عبادت خودتان را به مشقت می اندازید! حضرت فرمودند: عبادت ما کجا و عبادت علی علیه السلام کجا!
به حضرت علی علیه السلام گفتند: از فرط عبادت خودتان را به هلاکت می اندازید! فرمودند: عبادت من کجا و عبادت رسول خدا صلی الله علیه و آله کجا.
به پیامبر گفتند: شما با این مقام عصمت، این همه عبادت! فرمودند: «ما
ص:47
عرفناک حقّ معرفتک»(1) عبادت من کجا و ادای حقّ خداوند کجا.
البتّه متأسّفانه مقایسه های ما اغلب در امور اعتباری و وهمی است؛ مقایسه در تعویض ماشین، خانه، لباس، مقام و مناصب دنیوی است.
8. آشنایی با قوانین و سنّت های الهی
کسی که با قانون های الهی که حاکم بر فرد و جامعه است آشنا باشد، با بصیرت و دلگرمی و انگیزه کار خود را ادامه می دهد. مثلاً هنگام مواجهه با مشکلات، می داند که پس از سختی ها و مشکلات، راحتی و آسایش است.(فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً)(2)
اگر مورد تهمت و تحقیر قرار گرفت، می داند که خداوند از مؤمنان دفاع می کند.(إِنَّ اللّٰهَ یُدٰافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا)(3)
اگر با توطئه ها روبرو شد، می داند که خداوند رسوا کننده و افشاگر درون افراد است.(وَ اللّٰهُ مُخْرِجٌ مٰا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ)(4)
اگر با حوادث تلخ روبرو شد، می داند که عاقبت با اهل تقوی است.(وَ الْعٰاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ)(5)
اگر در برابر دشمن قرار گرفت، می داند که خداوند قول یاری داده است.(إِنّٰا لَنَنْصُرُ رُسُلَنٰا وَ الَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیٰاهِ الدُّنْیٰا)(6)
اگر گرفتار سختی و زخم و جراحت در جبهه شد، می داند که در میان گروه مخالف نیز افرادی به این مشکلات گرفتارند. لکن ما امید به اجر الهی داریم
1. بحارالانوار، ج 66، ص 291.
2. سوره شرح، آیه 5.
3. سوره حج، آیه 38.
4. سوره بقره، آیه 72.
5. سوره اعراف، آیه 128.
6. سوره غافر، آیه 51.
ص:48
که گروه مخالف ندارد.(وَ تَرْجُونَ مِنَ اللّٰهِ مٰا لاٰ یَرْجُونَ)(1)
همه زنان می دانند که سنّت الهی برای مادر شدن، تحمّل سختی بارداری و زایمان است و چون با این قانون آشنا هستند خود را نسبت به آن آماده کرده و برای مادر شدن انگیزه دارند.
9. دیدن آثار و نشانه ها
از اموری که انگیزه را بالا می برد، دیدن آثار و نشانه های عمل است. پیراهنی که بوی یوسف دارد، در یعقوبی که در فراقش آنقدر اشک ریخته تا کم بینا شده، هیجان به وجود می آورد.
زائران مکه و مدینه و عتبات همین که نگاهشان به گنبد و مناره های مشاهد مشّرفه می افتد، حالاتشان تغییر می یابد.
دو دوست علاقمند که مدّت ها یکدیگر را ندیده اند، همین که به استقبال یکدیگر می روند و مرکب و ماشین و آثار دیگر متعلق به دوستشان را مشاهده می کنند، نشاطشان افزون تر می شود.
حضرت زکریّا علیه السلام که تا دوران پیری دارای فرزند نشد و همسری عقیم و نازا داشت، هنگامی که آثار و برکات وجودی کودکی همچون حضرت مریم و نزول مائده آسمانی را دید، برای فرزندار شدن خود دست به دعا برداشت:(رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً)(2) البتّه هنگامی که دعایش مستجاب و بشارت فرزند به او داده شد، مضطرب و نگران شده و از خداوند نشانه و آثار خواست:(رَبِّ اجْعَلْ لِی آیَهً) خداوند فرمود: علامت این وعده آن است که تا سه روز قدرت سخن گفتن از تو گرفته می شود:(آیَتُکَ أَلاّٰ تُکَلِّمَ النّٰاسَ
1. سوره نساء، آیه 104.
2. سوره آل عمران، آیه 38.
ص:49
ثَلاٰثَهَ أَیّٰامٍ)(1) دیدن این اثر و نشانه زکریّا را آرام کرد.
خداوند در قرآن به مؤمنان وعده نصرت و پیروزی و درآمد می دهد، ولی برای ایجاد انگیزه می فرماید:(فَعَجَّلَ لَکُمْ هٰذِهِ)(2) بخشی از آن وعده را زودهنگام برای شما قرار دادم تا مطمئن شوید تمام وعده ها عملی می شود.