5. نذر و قسم
عهد شرعی، نوعی الزام است که عادت به کار و تلاش را در انسان بیدار می کند. درباره ی شهید رجایی گفته اند که وقتی ناهار آماده می شد و از وی می خواستند که بر سر سفره حاضر شود، می گفت: با خدا عهد شرعی بسته ام که اگر نمازم را اول وقت نخوانم، یک روز روزه بگیرم.
همچنین این جمله از این شهید بزرگوار در خاطره ها به یاد مانده است که: «به نماز نگویید کار دارم، به کار بگویید نماز دارم». افراد متعدّدی را دیده ام که چون اراده آنان ضعیف بوده، تصمیم و اراده ی خودشان را با نذر و عهد و سوگند تقویت کرده اند.
کسی که در برخورد با نامحرم نمی تواند نگاه خود را کنترل کند، با نذر و جریمه مادّی، نگاه خود را اصلاح کند، یا اگر تکلیف الهی و یا وظیفه ی خود را نسبت به مردم عمل نکرد، روزه بگیرد. این جریمه و تعهد که گاهی در قالب سوگند و نذر و عهد است، می تواند اراده را تقویت کند.
6. ایمان به نصرت الهی
توجه به نصرت الهی عامل بسیار خوبی در تقویت انگیزه است.
قرآن می فرماید:(إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللّٰهُ فَلاٰ غٰالِبَ لَکُمْ)(1) اگر خدا شما را یاری کند، هیچ قدرتی بر شما غلبه نمی کند و در سوره حج می فرماید: حتماً خداوند کسانی که او را یاری کنند، یاری می کند. به حقیقت که خداوند قدرتمند با عزّت است.(2)
خدایی که نوح پیامبر را از میان مشرکان، ابراهیم را از دل آتش، موسی
1. سوره آل عمران، آیه 160.
2. سوره حج، آیه 40.
ص:32
کلیم اللّه را از میان فرعون و فرعونیان و یوسف صدیق را از دل چاه نجات داد و یاری کرد.
خدایی که پیامبر اکرم و مسلمانان را در جنگ بدر یاری فرمود. (جنگی نابرابر که تعداد مسلمانان یک سوم مشرکان و موقعیت مسلمانان پایین کوه و مشرکان بالای کوه، امکانات و تسلیحات مسلمانان بسیار اندک بود،) نصرت الهی باعث پیروزی مسلمانان شد.
البتّه یاری خداوند در گرو انجام کارهای نیک و اطاعت از فرامین و دستورات الهی است. بارها قرآن فرموده است: اگر خدا را یاری کنید، خداوند شما را یاری می کند.
در قرآن می خوانیم: دو پیامبر عزیز (موسی و خضر) مأمور شدند تا در روستایی دیوار خرابی را به رایگان تعمیر کنند تا در آینده کودکان یتیم صاحب آن مکان، به گنجی که در زیر دیوار بود دسترسی پیدا کنند، یعنی نصرت الهی در همین دنیا شامل حال افرادی شد که والدین آنان نیکوکار بوده اند.
عمل خیر، آثار خیری به دنبال دارد که علاوه بر آخرت در دنیا هم به عامل آن می رسد.
قرآن کریم می فرماید: اگر تمام ثروت روی زمین را هم داشته باشی، اراده ی الهی به دنبال آن نباشد، هیچ توفیقی پیدا نخواهی کرد.(1)
در روایات می خوانیم: تا زمانی که انسان در مسجد یا در سفر حج مشغول وظیفه ی دینی است، خداوند مشکلات زندگی او را حل می کند.
با کمی مطالعه در حوادثی که در اطرافمان می گذرد، به راحتی درمی یابیم
1. سوره یونس، آیه 54.
ص:33
که افرادی هستند که امکانات فراوانی هم دارند، امّا توفیق و محبوبیّت ندارند و افرادی که بدون امکانات می باشند و توفیقات فراوان نصیبشان می شود، قرآن می فرماید:(وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُریٰ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنٰا عَلَیْهِمْ بَرَکٰاتٍ مِنَ السَّمٰاءِ وَ الْأَرْضِ)(1) ، برکات آسمان و زمین را به شرط داشتن تقوا و ایمان نصیب مردم می کنیم.
قرآن می فرماید: مردم باید یکدیگر را مورد عفو و بخشش قرار دهند تا از عفو الهی برخوردار شوند.(وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لاٰ تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللّٰهُ لَکُمْ)(2)
همین که انسان احساس کند ناصر و یاوری توانا دارد، انگیزه بیشتری پیدا کرده و از سعی و تلاش دست برنمی دارد و چه یاوری بهتر از خداوند.
7. تکلیف گرایی
تلاش انسان برای انجام هر کاری، گاهی به نتیجه نمی رسد و در مواردی با اینکه با برنامه و تدبیر کار را شروع کرده امّا شکست می خورد، یا به نتیجه دلخواه نمی رسد و یا چون جنس کار از مقوله ی معنوی است، نتایج عمل قابل محاسبه مادّی و کمّی نیست. آنچه در این موارد انگیزه را تقویت می کند و به انسان استقامت می بخشد این است که هدف، انجام وظیفه و تکلیف باشد، نه رسیدن به نتیجه.
امام خمینی قدس سره همواره می فرمودند: ما مأمور به تکلیف هستیم، به نتیجه برسیم یا نرسیم.
آری، مهندسی که محاسبات ساختمانی را انجام می دهد، می تواند قدرت و استحکام ابزار و مصالح را محاسبه و قاطعانه پیش بینی و سخن بگوید. امّا
1. سوره اعراف، آیه 96.
2و سوره نور، آیه 22.
ص:34
گاهی انسان به انجام مراسم مذهبی مشغول است و یا برای خدا مجاهده و تلاش می کند، یا به قصد کشف حقیقت مطالعه می کند در این موارد نتایج به راحتی قابل محاسبه نیست.
البتّه کسی که به تکلیف عمل می کند، در حقیقت به یاری خدا برخاسته و خداوند یاری کننده اش را وانمی گذارد.