1. ایمان به خدا
ایمان در دل انسان همچون شعله پر فروغی است که پشتوانه ی محکمی برای اراده محسوب می شود.
انبیا بدون پاداش مادّی، سخت ترین کارها را که هدایت و تربیت بشر است، با دست خالی شروع کردند و تا مرز شهادت پیش رفتند.
انگیزه ای که انسان در سایه ی ایمان به خدا پیدا می کند، قوی ترین انگیزه ها است. انسان مؤمنی که برای خدا کار می کند، با یاد خدا دلی آرام دارد. وسوسه ها و جاذبه های مثبت و منفی در او بی اثر است.
او با خدا معامله می کند و از مردم توقّع اجر و تشکری ندارد. اگر مردم به او بی مهری کردند، انتقام نمی گیرد، از کارش نمی کاهد، قهر نمی کند، استعفا نمی دهد، کارش را با بهشت معامله می کند و هرگز احساس ضرر و خسارت نمی کند.
در سوره شعراء سرگذشت شش نفر از پیامبران الهی بیان شده است که به قومشان اعلام کردند ما از شما مزد و پاداشی نمی خواهیم، مزد ما با خداوند است.
توجه به هریک از صفات خداوند، به نوعی انگیزه انسان را تقویت می کند.
ایمان به رحمت خدا، به انسان روح امید ونشاط، وانگیزه مهرورزی به دیگران را می دهد.
ص:17
ایمان به قدرت خدا، به فرد جرأت وجسارت وشجاعت می دهد واحساس می کند که تنها نیست وانگیزه حضور فعال و مواجه شدن با دشمن در او تقویت می شود. قرآن می فرماید:(وَ لاٰ تَهِنُوا وَ لاٰ تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ)(1) ، سست نشوید و اندوهگین مشوید، چرا که شما برتر هستید اگر ایمان داشته باشید.
ایمان، عامل بازدارنده از پلیدی ها وتشویق به نیکی ها
مؤمن به خدا می داند هرعملی انجام دهد، حساب و کتاب دارد و فرشتگان الهی آن را ثبت می کنند، چند برابر پاداش می گیرد و رضایت الهی را جلب می کند، لذا:
1. همین که غضب کرد با خود می گوید: در کظم غیظ و فرو بردن خشم، رضای خدا و در خشم و إعمال غیظ، رضای خودم است، پس به خاطر رضای خدا از غیظ و غضب صرف نظر کرده و خشم خود را فرومی خورم.
2. همین که محرومی را دید، با خود می گوید: او بنده خدا است و مال، نعمت خدا و من امانت دار و خلیفه خدا هستم، پس انفاق می کند.
3. همین که فسادی را در جامعه دید، قهر خدا او را نگران می کند، به پا خواسته و با زبان و دل و تمام قوا جلو فساد را می گیرد.
4. همین که تهدید و تطمیع پیش آمد، با خود می گوید: رضای خدا از دنیا بهتر، و قهر خدا از تهدیدات دیگر سخت تر است، پس تسلیم تهدید و تطمیع نمی شود.
5. همین که صحنه های گناه و بی عفّتی را دید، خدا را حاضر و ناظر دیده و حیا می کند.
1. سوره آل عمران، آیه 139.
ص:18
6. همین که مظلومان را دید، با خود می گوید: همه انسان ها در برابر خدا یکسانند و باید از حقوق بشر دفاع کنم.
7. همین که مال مردم در اختیار او قرار گرفت، خدا را حاضر دانسته و خیانت نمی کند. او می داند هر کمال و فضیلتی مستلزم تحمّل محرومیت در دنیا است که با اهرم ایمان، انسان قادر بر تحمّل آن می باشد.
البتّه اگر افراد غیرمؤمن در اثر تقلید یا تلقین یا تبلیغ و یا تهدید موقّتاً فداکاری از خود نشان می دهند، هرگز عمومی و همیشگی نخواهد بود، زیرا اعمال و حرکاتی که از درون انسان و ریشه ایمانی ندارد، همچون ساختمانی بر لب پرتگاه است، آن هم روی خاکی سُست.(مَنْ أَسَّسَ بُنْیٰانَهُ عَلیٰ شَفٰا جُرُفٍ هٰارٍ)(1)
نتیجه ایمان
کسی که می داند تمام کارهای او زیر نظر است و هیچ یک از اعمال او نابود نمی شود و تلاش او را خدا خریدار است، آن هم با قیمت بهشت و رضوان، با عشق و دلگرمی تلاش می کند. خدایی که حتی به خاطر حسن نیّت اجر و فکر خوب، اجر و پاداش مرحمت می کند.
کسی که بندگی او را پذیرفته است، تن به تسلیم هیچ قدرت و مقامی غیر از او نمی دهد و همه را بندگانی همچون خود می داند. نه خودباختگی در برابر ابرقدرت ها دارد و نه تکبّر نسبت به دیگران.
توکّل به خدا، پناه بردن به او، عشق به او، گفتگوی با او، استمداد از او، امید به او، دلگرمی به قدرت و علم بی نهایت او، از آثار ایمان است.
اینکه او مرا دوست دارد، قدرت حلّ مشکلاتم را دارد، ذره ای از تلاش و
1. سوره توبه، آیه 109.
ص:19
کارم هدر نمی رود، برای کار خوبم پاداش چند برابر می دهد و خلافم را می پوشاند و توبه ام را می پذیرد، این ایمان و باور، نشاط و انگیزه ای در انسان به وجود می آورد که با هیچ عامل دیگری قابل مقایسه نیست.
خداوند به حضرت نوح علیه السلام می فرماید: در پیش چشم ما کشتی بساز. یعنی ما بر کار تو نظارت داریم. به موسی و هارون می فرماید: به سراغ فرعون بروید، من شما را می بینم و سخنانتان را می شنوم.
مؤمن عقیده دارد که خداوند وعده ی نصرت داده و به وعده اش عمل می کند و بارها مؤمنان را یاری کرده و دست او برای هرگونه کمک و امداد باز است و بخل و منّتی ندارد و از لطف خود نه خسته می شود و نه پشیمان. و هیچ گونه محدودیتی نسبت به افراد ندارد و به هرکس می تواند لطف کند، حتی در آخرین لحظات لطف خود را سرازیر می کند و توطئه ها را خنثی می نماید و مشت نااهلان را باز می کند.
کسی که خدا دارد چه ندارد، نور و امید و عشق دارد. ولی کسی که خدا ندارد، حرص می زند، به دیگران حسادت می ورزد و هرگز به آنچه خدا به او داده قانع و راضی نیست.
آری، کار برای خدا شکست ندارد، ولی برای مردم شکست دارد. زیرا مردم گاهی از کار ما خبر ندارند. گاهی به خاطر حسادت کار ما را مطرح نمی کنند. گاهی مزدی ندارند تا بپردازند. گاهی از مزد دادن بخل می ورزند، ولی کسی که برای خدا کار کند:
اولاً؛ خدا از کار بلکه از نیت و اسرار قلبی او خبر دارد.
ثانیاً؛ در خداوند حسادت و بخل نیست.
ثالثاً؛ دست او برای هرگونه پاداش باز است.
ص:20
رابعاً؛ خداوند کار ما را به بهای سنگین (بهشت جاوید) می خرد.
خامساً؛ او کار کم را هم می پذیرد.
در کار الهی، کار را از معصوم (پیامبر و امامان) یاد می گیریم.
در کار الهی، تجدید نظر و پشیمانی و عقده نیست.
در کار الهی، همراهان ما اولیای خدا هستند.
در کار الهی، هم اصل کار و هم شیوه ی آن و هم هدف آن و هم الگوی آن برای ما بیان شده است.
در کار الهی، قدرت و توانایی جسمی، علمی، مادی، فرهنگی، سیاسی در نظر گرفته می شود. زیرا قرآن می فرماید:(لاٰ یُکَلِّفُ اللّٰهُ نَفْساً إِلاّٰ وُسْعَهٰا)(1) ،(لاٰ یُکَلِّفُ اللّٰهُ نَفْساً إِلاّٰ مٰا آتٰاهٰا)(2)
در کار الهی، افراد محروم و تهیدست می توانند با نیت صادقانه خود به درجه افراد کامیاب برسند.
در کار الهی، کمیت و تعداد ملاک نیست، بلکه توان و نسبت ها ملاک است؛ پاداش کسی که از ده ریال یک ریال می دهد با پاداش کسی که از ده میلیون، یک میلیون می دهد، یکسان است. زیرا هردو یک دهم مال خود را انفاق کرده اند. پس جای نگرانی و حسادت نیست.
توجه به این امور به ما می گوید: قوی ترین انگیزه ها، ایمان به مبدأ و معاد است.
انگیزه های معنوی درمان بسیاری از بیماری های روحی و بی تفاوتی ها و نداشتن انگیزه است.
1. سوره بقره، آیه 286.
2. سوره طلاق، آیه 7.
ص:21
2. ایمان به معاد
شخصی که معتقد است ذرّه ای کار خیر یا شرّ از محضر الهی مخفی نیست و همه در قیامت حاضر می شود، یقین پیدا می کند که هر قدمی که در خدمت مردم برمی دارد، بی اجر نخواهد بود، حتی اگر در زمان وقوع عمل، مردم شاهد اعمال وی نباشند. می داند پاداش او از دو برابر شروع می شود: «ضِعف» تا چند برابر: «اضعافاً» و تا آنجا که احدی مقدار آن را نمی داند.(فَلاٰ تَعْلَمُ نَفْسٌ مٰا أُخْفِیَ لَهُمْ)(1)
آنگاه که از او بپرسیم چرا این کار را انجام دادی؟ می گوید:(فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقٰالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ)(2)
ایمان دارد که خدا جبّار است، جبّار یعنی جبران کننده.
کسی که می داند اگر یک زحمتی بکشد، نزد خدا جایی نمی رود، گرچه مردم متوجه نشده و قدردانی نکنند، انگیزه پیدا می کند.
در قرآن کریم ده ها آیه درباره نقش معاد در انگیزه بخشی به مسائل مختلف زندگی وجود دارد: