1. نتیجه پاکدامنى
در این فراز از داستان یوسف دیدیم که سرانجام دشمن سرسختش به پاکى او اعتراف کرد؛ اعتراف به گناهکارى خود و بیگناهى او. این است عاقبتِ تقوا و پاکدامنى و پرهیز از گناه. و این است مفهوم جمله (وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا * وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبْ) «و هر کس تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى کند ـ و او را از جایى که گمان ندارد روزى مى دهد». (491)
تو پاک باش و در طریق پاکى استقامت کن، خداوند اجازه نمى دهد ناپاکان حیثیت تو را بر باد دهند.
2. شکست ها سبب بیدارى
شکست ها همیشه شکست نیست، بلکه در بسیارى از مواقع ظاهراً شکست است
است امّا در باطن یک نوع پیروزى معنوى به حساب مى آید. اینها همان شکست هایى است که سبب بیدارى انسان مى گردد وپرده هاى غرور و غفلت را مى درد و نقطه عطفى در زندگى انسان محسوب مى شود.
همسر عزیز مصر که نامش «زلیخا» یا «راعیل» بود، هر چند در کار خود گرفتار بدترین شکست ها شد ولى این شکست در مسیر گناه باعث تنبّه او گردید، وجدان خفته اش بیدار شد، از کردار ناهنجار خود پشیمان گشت و روى به درگاه خدا آورد.
داستانى که در احادیث درباره ملاقاتش با یوسف پس از آنکه یوسف عزیز مصر شد نقل شده نیز شاهد این مدّعاست، زیرا رو به او کرد و گفت: «الحَمدُلِلَّهِ الَّذى جَعَلَ العَبیدَ مُلوکًا بِطاعَتِهِ وَ جَعَلَ المُلوکَ عَبیدًا بِالمَعصیَةِ؛ حمد خداى را که بردگان را به خاطر اطاعت فرمانش ملوک ساخت و ملوک را به خاطر گناه بَرده گردانید».
و در پایان همین حدیث مى خوانیم که یوسف سرانجام با او ازدواج کرد. (492)
خوشبخت کسانى که از شکست ها پیروزى مى سازند و از ناکامى ها کامیابى؛ از اشتباهات خود راه هاى صحیح زندگى را مى یابند و در میان تیره بختى ها راه سعادت را پیدا مى کنند.
البتّه واکنش همه افراد در برابر شکست چنین نیست، کسانى که ضعیف و بى مایه اند، به هنگام شکست، یأس سراسر وجودشان را فرا مى گیرد و گاهى تا سرحدّ خودکشى پیش مى روند که این شکست کامل است، امّا آنها که مایه اى دارند مى کوشند آن را نردبان ترقّى خود قرار دهند و از آن پلى براى پیروزى بسازند.(493)
هلاكت همسر لوط
(قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ * قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ * إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِینَ)
(سپس) گفت: «مأموریّت شما چیست اى فرستادگان (خدا)؟» * گفتند: «ما به سوى قومى
گنهکار فرستاده شده ایم (تا آنها را هلاک کنیم)؛ * مگر خاندان لوط، که همگى آنها را نجات خواهیم داد؛ * به جز همسرش، که مقدّر داشتیم از بازماندگان (در شهر، و هلاک شوندگان) باشد». (سوره حجر، آیات 57-60)