فاطمه مصداق خیر كثیر
(إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ * إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الاْبْتَرُ)
به یقین ما به تو کوثر (و خیر وبرکت فراوان) عطا کردیم. * پس براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى کن. * (و بدان) دشمن تو به یقین ابتر و بریده نسل است.
(سوره کوثر، آیات 1-3)
تفسیر :
ما به تو خیر فراوان دادیم
روى سخن در تمام این سوره به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است (مانند سوره والضحى»
و سوره أ لم نشرح») و یکى از اهداف مهم هر سه سوره تسلّى خاطر آن حضرت در برابر انبوه حوادث دردناک و زخم زبان هاى مکرر دشمنان است.
نخست مى فرماید: «ما به تو کوثر عطا کردیم» (إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ).
«کوثر» وصف است که از «کثرت» گرفته شده، و به معنى خیر و برکت فراوان است، و به افراد «سخاوتمند» نیز «کوثر» گفته مى شود.
در اینکه: منظور از «کوثر» در اینجا چیست؟ در روایتى آمده است: «وقتى این سوره نازل شد، پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بر فراز منبر رفت و این سوره را تلاوت فرمود، اصحاب عرض کردند: این چیست که خداوند به تو عطا فرموده؟
گفت: نهرى است در بهشت، سفیدتر از شیر، و صافتر از قدح (بلور) در دو طرف آن قبه هایى از درّ و یاقوت است...». (468)
در حدیث دیگرى، از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «کوثر نهرى است در بهشت که خداوند آن را به پیغمبرش در عوض فرزندش (عبداللّه که در حیات او از دنیا رفت) به او عطا فرمود».
بعضى نیز گفته اند: منظور همان «حوض کوثر» است که تعلق به پیامبر (صلی الله علیه و آله) دارد و مؤمنان به هنگام ورود در بهشت، از آن سیراب مى شوند. (469)
بعضى آن را به «نبوت» تفسیر کرده.
بعضى دیگر به قرآن.
بعضى به کثرت اصحاب و یاران.
بعضى به کثرت فرزندان و ذریه، که همه آنها از نسل دخترش فاطمه زهراء (علیها السلام) به وجود آمدند، و آن قدر فزونى یافتند، که از شماره بیرونند، و تا دامنه قیامت یادآور وجود پیغمبر اکرمند.
بعضى نیز آن را به «شفاعت» تفسیر کرده و حدیثى از امام صادق (علیه السلام) در این زمینه نقل نموده اند. (470)
تا آنجا که «فخر رازى پانزده قول در تفسیر «کوثر» ذکر کرده است، ولى ظاهر این است: غالب اینها بیان مصداق هاى روشنى از این مفهوم وسیع و گسترده است، زیرا چنانکه گفتیم، «کوثر» به معنى «خیر کثیر و نعمت فراوان» است.
نکته :
فاطمه (علیها السلام) و کوثر
گفتیم: «کوثر» یک معنى جامع و وسیع دارد، و آن، «خیر کثیر و فراوان» است، و مصادیق آن زیاد مى باشد، ولى بسیارى از بزرگان علماى شیعه، یکى از روشن ترین مصداق هاى آن را وجود مبارک «فاطمه زهراء (علیها السلام) دانسته اند؛ چرا که شأن نزول آیه مى گوید: آنها پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را متهم مى کردند که بلا عقب است، قرآن ضمن نفى سخن آنها مى گوید: «ما به تو کوثر دادیم».
از این تعبیر، استنباط مى شود: این «خیر کثیر» همان فاطمه زهراء(علیها السلام) است؛ زیرا نسل و ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله) به وسیله همین دختر گرامى در جهان انتشار یافت، نسلى که نه تنها فرزندان جسمانى پیغمبر بودند، بلکه آئین او و تمام ارزش هاى اسلام را حفظ کردند، و به آیندگان ابلاغ نمودند، نه تنها امامان معصوم اهل بیت علیهم السلام که آنها حساب مخصوص به خود دارند، بلکه هزاران، هزار از فرزندان فاطمه (علیها السلام) در سراسر جهان پخش شدند، که در میان آنها علماى بزرگ، نویسندگان، فقهاء، محدثان و مفسّران والا مقام و فرماندهان عظیم بودند، که با ایثار و فداکارى در حفظ آئین اسلام کوشیدند.
در اینجا به بحث جالبى از «فخر رازى برخورد مى کنیم، که در ضمن تفسیرهاى مختلف «کوثر» مى گوید :
قول سوم این است که: این سوره به عنوان ردّ بر کسانى نازل شده که عدم وجود اولاد را بر پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) خرده مى گرفتند، بنابراین معنى سوره این است که : خداوند به او نسلى مى دهد که در طول زمان باقى مى ماند، ببین چه اندازه از اهل بیت را شهید کردند، در عین حال جهان مملو از آنها است، این در حالى است که از «بنى امیه» (که دشمنان اسلام بودند) شخص قابل ذکرى در دنیا باقى نمانده، سپس بنگر و ببین چقدر از علماى بزرگ در میان آنها است، مانند: باقر، صادق، رضا و نفس زکیه(471) (472) ، (ر.ک: ج 37، ص 397 ـ 403).