2. خدا «تکلیف ما لا یطاق» نمى کند
نه تنها حکم عقل بلکه حکم شرع بر این معنى گواه است که تکالیف انسان ها باید
در حدود توانایى آنها باشد. جمله «لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفساً إلّا ما آتاها» که در ضمن آیات فوق آمده نیز اشاره به همین معناست.
ولى در بعضى از روایات مى خوانیم که منظور از «ما آتاها»، «ما أعلَمَها» است، یعنى خداوند هر کس را به مقدارى تکلیف مى کند که به او اعلام کرده است؛ ازاین رو به این آیه در مباحث «اصل برائت» در علم اصول استدلال کرده اند که اگر انسان حکمى را نمى داند مسؤولیّتى در برابر آن ندارد.
ولى چون گاه عدم آگاهى سبب عدم توانایى مى شود، ممکن است منظور جهلى باشد که سرچشمه عجز گردد. بنابراین، آیه مى تواند مفهوم وسیعى داشته باشد که هم عدم قدرت راشامل شود و هم جهل راکه موجب عدم قدرت برانجام دادن کارمى گردد.
3. اهمّیّت نظام خانواده
دقّت وظرافتى که در بیان احکام زنان مطلّقه و حقوق آنها در آیات مورد بحث به کار رفته و حتّى بسیارى از ریزه کارى هاى این مسأله در آیات قرآن که در حقیقت قانون اساسى اسلام است بازگو شده، دلیل روشنى است به اهمّیّتى که اسلام براى نظام خانواده و حفظ حقوق زنان و فرزندان قائل است.
از طلاق تا آنجا که ممکن است جلوگیرى مى کند و ریشه هاى آن را مى خشکاند، امّا هرگاه کار به بن بست کشید و چاره اى جز طلاق و جدایى نبود اجازه نمى دهد حقوق فرزندان ویا زنان در این کشمکش پایمال شود، حتّى طرح جدایى را طورى مى ریزد که امکان بازگشت غالباً وجود داشته باشد.
دستورهایى همچون امساک به معروف و جدایى به معروف و نیز عدم زیان و ضرر و تضییق و سختگیرى نسبت به زنان و همچنین مشاوره شایسته براى روشن ساختن سرنوشت کودکان و مانند اینها که در آیات مورد بحث آمده، همگى گواه بر این معناست.
امّا متأسّفانه عدم آگاهى بسیارى از مسلمانان از این امور، یا عدم عمل به آن در عین آگاهى، سبب شده است که در هنگام جدایى و طلاق مشکلات زیادى براى خانواده ها و خصوصاً فرزندان به وجود آید و این نیست جز به خاطر اینکه مسلمانان از چشمه فیض بخش قرآن دور ماندند. مثلاً با اینکه قرآن با صراحت مى گوید: زنان مطلّقه نباید در دوران عدّه از خانه شوهر بیرون روند و شوهر حق ندارد آنها را بیرون بفرستد، کارى که اگر انجام شود امید بازگشت غالب زنان به زندگى زناشویى بسیار زیاد است، امّا کمتر زن و مرد مسلمانى را پیدا مى کنید که بعد از جدایى و طلاق به این دستور اسلامى عمل کند؛ و این راستى مایه تأسّف است (ر.ک: ج 24، ص 253 ـ 264).