3. مجازات در حضور جمع چرا؟
آیه فوق که به صورت «امر» است وجوب حضور گروهى از مومنان را به هنگام اجراى حدّ زنا مى رساند، ولى ناگفته پیدا است قرآن شرط نکرده حتماً در ملاء عام این حکم اجرا شود، بلکه بر حسب شرائط و مصالح، متفاوت مى گردد حضور سه نفر و بیشتر کافى است، مهم آن است که قاضى تشخیص دهد حضور چه تعداد از مردم لازم است. (287)
فلسفه این حکم نیز روشن است؛ زیرا همان گونه که گفتیم :
اولاً: درس عبرتى براى همگان است و سبب پاکسازى اجتماع.
ثانیاً: شرمسارى مجرم مانع ارتکاب جرم در آینده خواهد شد.
ثالثاً: هر گاه اجراى حدّ، در حضور جمعى انجام شود، قاضى و مجریان حدّ متهم به سازش یا اخذ رشوه یا تبعیض و یا شکنجه دادن و مانند آن نخواهند شد.
رابعاً: حضور جمعیت، مانع از خودکامگى و افراط و زیاده روى در اجراى حدّ مى گردد.
خامساً: ممکن است مجرم بعد از اجراى حدّ به ساختن شایعات و اتهاماتى در مورد قاضى و مجرى حد بپردازد که حضور جمعیت موضع را روشن ساخته و جلوى فعالیت هاى تخریبى او را در آینده مى گیرد و فوائد دیگر.
4. حدّ زانى قبلاً چه بوده است؟
از آیات 15 و 16 سوره «نساء» چنین بر مى آید، قبل از نزول حکم سوره «نور» درباره زناکاران و زنان بد کار اگر محصنه بوده اند مجازات آنها زندان ابد، تعیین شده است (فَأَمْسِکُوهُنَّ فِى الْبُیُوتِ حَتَّى یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ) و در صورتى که غیر محصن بوده اند مجازات آنها ایذاء و آزار بوده است (فَاذُوهُما).
ولى مقدار این آزار معین نشده است، اما آیه مورد بحث، آن را در یک صد تازیانه محدود و معین نموده.
بنابراین، حکم اعدام در مورد محصنه جایگزین زندان ابد، و حکم یک صد تازیانه حدّ و حدودى براى حکم آزار است.(288)
5. افراط و تفریط در اجراى حدّ ممنوع!
بدون شک، مسائل انسانى و عاطفى ایجاب مى کند حداکثر کوشش به عمل آید که هیچ فرد بى گناهى گرفتار کیفر نگردد، و نیز تا آنجا که احکام الهى اجازه عفو و گذشت را مى دهد، عفو و گذشت شود.
ولى بعد از ثبوت جرم، و مسلّم شدن حدّ باید قاطعیت به خرج داد، و از احساسات کاذب و عواطف دروغین که براى نظام جامعه زیان بخش است بپرهیزند.
مخصوصاً در آیه مورد بحث، تعبیر به (فِى دِینِ اللهِ) شده، یعنى هنگامى که حکم، حکم خدا است کسى نمى تواند بر خداوند رحمان و رحیم پیشى گیرد.
در اینجا از غلبه احساسات محبت آمیز، نهى شده؛ زیرا اکثریت مردم داراى چنین حالتى هستند و احتمال غلبه احساسات محبت آمیز، بر آنها بیشتر است، اما نمى توان انکار کرد که: اقلیتى وجود دارند طرفدار خشونت بیشترى مى باشند، این گروه نیز
ـ همان گونه که سابقاً اشاره کردیم ـ از مسیر حکم الهى منحرفند و باید احساسات خود را کنترل کنند، و بر خداوند پیشى نگیرند که آن نیز مجازات شدید دارد.