همسر شایسته
(عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجآ خَیْرآ مِّنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارآ)
(اى همسران پیامبر) اگر او شما را طلاق دهد، امید است پروردگارش به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد، همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کننده، عبادتکار، هجرت کننده، زنانى غیرباکره و باکره. (سوره تحریم، آیه 5)
تفسیر :
در آخرین آیه مورد بحث، خداوند روى سخن را به تمام زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله) کرده، با لحنى که از تهدید خالى نیست مى فرماید: «هرگاه او شما را طلاق گوید، امید مى رود پروردگار به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد؛ همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عبادت کننده و مطیع فرمان خدا، زنانى غیرباکره و باکره» (عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُوْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَ أَبْکَارًا).
به این ترتیب به آنها هشدار مى دهد که تصوّر نکنند پیامبر هرگز آنها را طلاق نخواهد داد، و نیز تصوّر نکنند اگر آنها را طلاق دهد همسرانى بهتر جانشین آنها نمى شوند، دست از توطئه و مشاجره و آزار بردارند، و گرنه از افتخار همسرى پیامبر براى همیشه محروم مى شوند و زنانى بهتر و بافضیلت تر جاى آنها را خواهند گرفت.
نکته :
اوصاف همسر شایسته
در اینجا قرآن شش وصف براى همسران خوب برشمرده است که مى تواند الگویى براى همه مسلمانان به هنگام انتخاب همسر باشد: 1) «اسلام»؛ 2) «ایمان»، یعنى اعتقادى که در اعماق قلب انسان نفوذ کند؛ 3) حالت «قنوت»، یعنى تواضع و اطاعت از همسر؛ 4) «توبه»، یعنى اگر کار خلافى از او سر زند در اشتباه خود اصرار نورزد و از در عذرخواهى درآید؛ 5) «عبادت» خداوند، عبادتى که روح و جان او را بسازد و پاک و پاکیزه کند؛ 6) «اطاعت فرمان خدا» و پرهیز از هرگونه گناه.
قابل توجّه اینکه «سائحات» جمع «سائح» را بسیارى از مفسّران به معنى صائم و روزه دار تفسیر کرده اند، ولى به طورى که راغب در مفردات مى گوید: روزه بر دو گونه است: روزه حقیقى که به معنى ترک غذا و آمیزش است و روزه حکمى که به معنى نگهدارى اعضاى بدن از گناهان است و منظور از روزه در اینجا معناى دوم است (این گفته راغب با توجّه به مناسبت مقام جالب به نظر مى رسد، ولى باید دانست «سائح» را به معنى کسى که در طریق اطاعت خدا سیر مى کند نیز تفسیر کرده اند).(183)
این نیز قابل توجّه است که قرآن روى باکره و غیرباکره بودن زن تکیه نکرده و براى آن اهمّیّتى قائل نشده، زیرا در مقابل اوصاف معنوى که ذکر شد این مسأله اهمّیّت چندانى ندارد (ر.ک: ج: 24، ص 291 ـ 293).