اموال و فرزندانتان وسیله آزمایش شما هستند
از آنجا که در آیات گذشته فرمان به اطاعت بى قید و شرط خدا ورسولش آمده بود و چون یکى از موانع مهمّ این راه علاقه افراطى به اموال و همسران وفرزندان است، در آیات مورد بحث به مسلمانان در این زمینه هشدار مى دهد.
نخست مى گوید: «اى کسانى که ایمان آورده اید، برخى همسران وفرزندانتان دشمنان شما هستند از آنها برحذر باشید» (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَأَوْلاَدِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ).
نشانه هاى این عداوت کم نیست.
گاه مى خواهید اقدام به کار مثبتى همچون هجرت کنید دامان شما را مى گیرند و مانع این فیض عظیم مى شوند. گاه انتظار مرگ شما را مى کشند تا ثروت شما را تملّک کنند و مانند اینها.
بدون شک نه همه فرزندان چنین اند و نه همه همسران، لذا در آیه با تعبیر «مِن» تبعیضیه به همین معنى اشاره مى کند که تنها بعضى از آنها چنین اند، مراقب آنها باشید.
این دشمنى گاه در لباس دوستى است و به گمان خدمت است و گاه به راستى با نیّت سوء و قصد عداوت انجام مى گیرد، یا به قصد منافع خویشتن.
مهم این است که وقتى انسان بر سر دوراهى قرار مى گیرد که راهى به سوى خدا مى رود و راهى به سوى زن و فرزند و این دو احیاناً از هم جدا شده اند، باید در تصمیم گیرى تردید به خود راه ندهد، رضاى حق را بر همه چیز مقدّم بشمارد، زیرا نجات دنیا و آخرت در آن است.
لذا در آیه 23 سوره توبه مى خوانیم: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تَتَّخِذُوا آبَاءَکُمْ وَإِخْوَانَکُمْ أَوْلِیَاءَ إِنِاسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَى الاْیمَانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولَـئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ) «اى کسانى که ایمان آورده اید، پدران و برادرانتان را دوستان خود قرار ندهید اگر آنها کفر را بر ایمان مقدّم بشمرند، و هر کس از شما آنها را دوست دارد ظالم و ستمگر است».
ولى از آنجا که ممکن است این دستور بهانه اى براى خشونت، انتقامجویى و افراط از ناحیه پدران و همسران گردد، بلافاصله در ذیل آیه براى تعدیل آنها مى فرماید: «و اگر عفو کنید، صرف نظر نمایید و ببخشید خداوند نیز شما را مشمول عفو و رحمتش قرار مى دهد، چرا که خدا غفور و رحیم است» (وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ).
بنابراین اگر آنها از کار خود پشیمان شدند و در مقام عذرخواهى برآمدند، یا بعد از هجرت به شما پیوستند، آنها را از خود نرانید، عفو و گذشت پیشه کنید، همان طور که انتظار دارید خدا هم با شما چنین کند (ر.ک: ج 24، ص 215 ـ 217).
همسر شایسته
(عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجآ خَیْرآ مِّنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارآ)
(اى همسران پیامبر) اگر او شما را طلاق دهد، امید است پروردگارش به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد، همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کننده، عبادتکار، هجرت کننده، زنانى غیرباکره و باکره. (سوره تحریم، آیه 5)
تفسیر :
در آخرین آیه مورد بحث، خداوند روى سخن را به تمام زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله) کرده، با لحنى که از تهدید خالى نیست مى فرماید: «هرگاه او شما را طلاق گوید، امید مى رود پروردگار به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد؛ همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عبادت کننده و مطیع فرمان خدا، زنانى غیرباکره و باکره» (عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُوْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَ أَبْکَارًا).
به این ترتیب به آنها هشدار مى دهد که تصوّر نکنند پیامبر هرگز آنها را طلاق نخواهد داد، و نیز تصوّر نکنند اگر آنها را طلاق دهد همسرانى بهتر جانشین آنها نمى شوند، دست از توطئه و مشاجره و آزار بردارند، و گرنه از افتخار همسرى پیامبر براى همیشه محروم مى شوند و زنانى بهتر و بافضیلت تر جاى آنها را خواهند گرفت.
نکته :