2. یک روایت مجعول و معروف
در بعضى از منابع اهل تسنّن و پاره اى از منابع غیر معتبر شیعه در تفسیر آیات فوق حدیثى نقل شده است که به هیچ رو با عقاید اسلامى درباره پیامبران سازگار نیست وآن این است که سمرة بن جندب از پیامبر (صلی الله علیه و آله) چنین نقل مى کند: «لَمّا وَلِدَتْ حَوّاءُ طافَ بِها اِبلیسُ وَ کانَ لا یَعیشُ لَها وَلَدٌ فَقالَ سَمِّیهِ عَبدَالحارِثِ فَعاشَ وَ کانَ ذلِکَ مِن وَحىِالشَّیطانِ وَأمرِهِ: هنگامى که حوّا فرزندى آورد، ابلیس اطراف او را گرفت ـ وقبل از آن هیچ فرزندى از او زنده نمى ماندـ شیطان به حوّا پیشنهاد کرد نام او را عبدالحارث بگذارد (حارث یکى از نام هاى شیطان است بنابراین عبدالحارث یعنى بنده شیطان) حوّا چنین کرد و آن فرزند زنده ماند و این از وحى شیطان و فرمان او بود». (147)
از پاره اى از روایات که به این مضمون وارد شده استفاده مى شود آدم (علیه السلام) نیز به این موضوع رضایت داد.
راوى این روایت خواه سمرة بن جندب که از دروغگویان مشهور است بوده باشد و یا افرادى مانند کعب الاحبار و وهب بن منبّه که از سرشناسان یهود بودند و سپس اسلام آوردند ـ و به عقیده بعضى از دانشمندان اسلامى، خرافات تورات و بنى اسرائیل را این دو تن به محیط اسلام کشاندند ـ هر چه باشد، مضمون روایت، خود بهترین دلیل بر فساد و بطلان آن است زیرا آدم که خلیفة اللّه و پیامبر بزرگ خدا و داراى علم اسماء بود، هر چند با ترک اولى از بهشت به زمین آمد، امّا کسى نبود که راه شرک را انتخاب کند و فرزند خود را «بنده شیطان» نام گذارد. این کار تنها در شأن یک بت پرست جاهل و نادان است (ر.ک: ج 7، ص 67 ـ 75).
همسر انسان از جنس او
(وَاللهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجآ وَجَعَلَ لَکُمْ مِّنْ أَزْوَاجِکُمْ بَنِینَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَکُمْ مِّنَ الطَّیِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللهِ هُمْ یَکْفُرُونَ)خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد؛ واز همسرانتان براى شما فرزندانونوه هایى به وجود آورد؛ واز نعمت هاى پاکیزه به شما روزى داد؛ آیا به باطل ایمان مى آورند، ونعمت خدا را انکار مى کنند؟! (سوره نحل، آیه 72)
تفسیر :
آیه مورد بحث اشاره به نظام تکثیر نسل است؛ مى گوید: «خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد» (وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا).
همسرانى که هم مایه آرامش روح و جسم هستند و هم سبب بقاى نسل.
لذا بلافاصله اضافه مى کند: «و از همسرانتان براى شما فرزندان و نوه هایى به وجود آورد» (وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ بَنِینَ وَ حَفَدَةً).
«حَفَدَة» جمع «حافد» در اصل به معنى کسى است که بدون انتظار پاداش، با سرعت همکارى مى کند. در آیه مورد بحث به عقیده بسیارى از مفسّران، منظور نوه هاست و بعضى خصوصِ نوه هاى دخترى را گفته اند.
برخى دیگر معتقدند که «بَنین» به فرزندان کوچک گفته مى شود و «حَفَدَه» به فرزندان بزرگ که مى توانند کمک و همکارى کنند.
و برخى آن را هرگونه معاون و مددکار اعمّ از فرزندان و غیر فرزندان دانسته اند. (148)
ولى معنى اوّل یعنى نوه ها در اینجا از همه نزدیک تر به نظر مى رسد، هر چند مفهوم «حَفَدَة» در اصل ـ چنانکه گفتیم ـ وسیع است.
به هر حال بى شک وجود نیروهاى انسانى همچون فرزندان، نوه ها و همسران در اطراف هر کس، نعمت بزرگى براى اوست که هم از نظر معنوى او را حمایت مى کنند و هم از نظر مادّى (ر.ک: ج 11، ص 345 ـ 346).