این تفاوت ها براى چیست؟
بسیارى از خود مى پرسند چرا برخى از افراد استعدادشان بیشتر و برخى کمتر است؟
برخى زیبا هستند و برخى دیگر از زیبایى کم بهره اند؟
برخى از نظر جسمى فوق العاده نیرومند و بعضى معمولى هستند؟
آیا این «تفاوت هاى طبیعى» با اصل عدالت پروردگار سازگار است؟
در پاسخ باید به چند نکته توجّه داشت :
1. تفاوت هاى ساختگى
قسمتى از تفاوت هاى جسمى و روحى مردم با یکدیگر معلول اختلافات طبقاتى و مظالم اجتماعى و یا سهل انگارى هاى فردى است که هیچ ارتباطى به دستگاه آفرینش ندارد. مثلاً بسیارى از فرزندان ثروتمندان از فرزندان مردم فقیر هم از نظر جسمى قوى تر و زیباتر و هم از نظر استعداد پیشرفته ترند؛ به دلیل اینکه آنها از تغذیه و بهداشت کافى بهره مندند در حالى که اینها در محرومیّت قرار دارند. یا افرادى هستند که بر اثر تنبلى و سهل انگارى نیروهاى جسمى و روحى خود را از دست مى دهند. این گونه اختلافات را باید اختلافات ساختگى و بى دلیل دانست که با از بین رفتن نظام طبقاتى و تعمیم عدالت اجتماعى از میان خواهد رفت، و هیچ گاه اسلام و قرآن بر این گونه تفاوت ها صحّه نگذاشته است.
2. تفاوت هاى واقعى
قسمتى دیگر از این تفاوت ها طبیعى و لازمه آفرینش انسان است، یعنى یک جامعه اگر هم از عدالت اجتماعى کامل برخوردار باشد، تمام افرادش همانند مصنوعات یک کارخانه یک شکل و یک جور نخواهند بود و طبعآ با هم تفاوت هایى خواهند داشت.
ولى باید دانست معمولاً مواهب الهى و استعدادهاى جسمى و روحى انسان ها آن چنان تقسیم شده که هر کسى قسمتى از آن را دارد. یعنى کمتر کسى پیدا مى شود که این مواهب را یک جا داشته باشد؛ یکى از نیروى بدنى کافى برخوردار است و دیگرى استعداد ریاضى خوبى دارد، یکى ذوق شعر و دیگرى عشق به تجارت، و بعضى هوش سرشارى براى کشاورزى، و برخى از استعدادهاى ویژه دیگرى برخوردارند. مهم این است که جامعه یا خود اشخاص، استعدادها را کشف کنند و آنها را در محیط سالمى پرورش دهند تا هر انسانى بتواند نقطه قوّت خویش را آشکار سازد و از آن بهره بردارى کند.