اخلاص در قرآن
موضوع اخلاص با تعبیرهاى مختلفى در قرآن مطرح شده است، مانند: «فى سبیل اللَّه»، «ابتغاء مرضات اللَّه»، «لوجه اللَّه»، «قربات عنداللَّه» ومانند آن.
1. مأموریت به اخلاص در دین «وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ»(839) به آن ها دستورى داده نشد جز این كه خدا را پرستش كنند، در حالى كه اخلاص در دین دارند.
2. یاد قیامت عامل اخلاص: «إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ»(840) به درستى آن ها را (پیامبران) خالص گردانیدیم زیرا زیاد به یاد قیامت بودند.
3. جلوه اخلاص در تمام ابعاد زندگى: «قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُكِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»(841) بگو: نماز و تمام عبادات من و زندگى و مرگ من همه براى خداوند پروردگار جهانیان است.
4. اخلاص برنامه دایمى ابرار: «إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا... إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا»(842) به درستى كه نیكان از جامى نوشند كه با عطر خوش آمیخته است... و مى گویند ما براى خدا به شما اطعام مى كنیم و هیچ پاداشى و تشكرى از شما طلب نمى كنیم.
5. نمونه افراد مخلص:
حضرت موسى علیه السلام: «إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَّبِیًّا»(843)
حضرت یوسف علیه السلام: «إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ»(844)
پیامبراكرم صلى الله علیه وآله وسلم: « إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُكِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»(845)
حضرت على علیه السلام: «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ»(846)
اخلاص در روایات
اهمیت اخلاص: قال على علیه السلام: «طوبى لمن اخلص للَّه العبادة والدعاء ولم یشغل قلبه بما ترى عیناه ولم ینس ذكراللَّه بماتسمع اذناه ولم یحزن صدره بما اعطى غیره»(847) خوشا به حال كسى كه عبادت و دعاى خویش را خالصانه انجام مى دهد و قلب خود را به آنچه دیدگانش مى بیند گرفتار نمى سازد و همواره به یاد خدا هست و شنیدنى ها او را از یاد خدا غافل نمى سازد و از آنچه دیگران دارند، محزون نمى شود.
آثار اخلاص
1. زهد: قال على علیه السلام: «طوبى لمن اخلص للَّه عمله وعلمه وحبّه وبغضه واخذه و تركه وكلامه وصمته وفعله وقوله لایكون المسلم مسلماً حتى یكون ورعاً ولایكون ورعاً حتى یكون زاهداً»(848) خوشا به حال كسى كه خالص گرداند براى خدا عمل و علم و دوستى و دشمنى و پذیرفتن و ترك كردن و گفتن و لب فرو بستن وگفتار وكردار خود را ونیز انسان مسلمان، مسلمان نیست، مگر آن كه پارسا و پرهیزگار باشد و پارسایى نیز به دست نمى آید مگر آن كه انسان، زاهد باشد.
2. محبوبیت نزد خداوند: قال على علیه السلام: «احبّ عباداللَّه من اخلص»(849) محبوب ترین بندگان خدا كسى است كه داراى اخلاص باشد.
3. سرانجام نیك: قالت فاطمة الزهراءعلیها السلام: «من اصعد الى اللَّه خالص عبادته اهبط اللَّه عزوجل الیه افضل مصلحته»(850) كسى كه عبادت با اخلاص را به سوى خدا تقدیم بدارد خداوند هم برترین مصلحت ها را براى او منظور مى دارد.
4. آزادگى: قال على علیه السلام: «بالاخلاص یكون الخلاص»(851) به وسیله اخلاص است كه انسان از اسارتها آزاد مى شود.
5. جارى شدن حكمت از قلب بر زبان: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «ما اخلص عبدللَّه عزوجل اربعین صباحاً الاّ جرت ینابیع الحكمة من قلبه على لسانه»(852) كسى كه تا چهل شبانه روز براى خدا اخلاص پیشه كند، چشمه سار حكمت از قلب وى بر زبانش جارى مى شود.
6. سعادت: قال على علیه السلام: «السعید من اخلص الطاعة»(853) سعادتمند كسى است كه طاعت خود را براى خدا خالص گرداند.
7. رسیدن به هدف ومقصود: قال على علیه السلام: «اخلص تنل»(854) اخلاص بورز تا به مقصد برسى.
8. معرفت و بصیرت: قال على علیه السلام: «عند تحقق الاخلاص تستنیر البصائر»(855) با وجود اخلاص بصیرت ها و بینش ها نافذ و نورانى مى شود.
9. ملاك پذیرش اعمال: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «اذا عملت عملاً فاعمل للَّه خالصاً لانّه لا یقبل اللَّه من عبادة الاعمال الاّ ما كان خالصاً»(856) هركارى كه انجام مى دهى خالصانه و براى رضا خدا انجام ده، زیرا جز عمل خالص در پیشگاه خداوند پذیرفته نمى شود.