دعا در روایات
1. فضیلت دعا: رسول گرامى اسلام صلى الله علیه وآله وسلم مى فرماید: دعا كردن برتر است از قرائت قرآن. «الدعاء افضل من قرائة القران»(688) و نیز مى فرماید: دعا سلاح مؤمن و ستون دین و نور آسمان و زمین است. «الدعاء سلاح المؤمن و عمودالدین و نورالسموات و الارض»(689) حضرت على علیه السلام مى فرماید: بهترین سلاح دعا نمودن است «نعم السلاح الدعاء»(690).
امام صادق علیه السلام مى فرماید: دعا كردن نفوذش بیشتر از نوك نیزه است «الدعاء انفذ من السنان»(691) حضرت على علیه السلام مى فرماید: عالم ترین مردم كسى است كه بیشتر دعاء و سؤال مى كند «اعلم الناس باللَّه اكثر هم له مسئلة»(692)
2. دفع بلاء به وسیله دعا: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «ادفعوا ابواب البلاء بالدعاء»(693) به وسیله دعا، درهاى گرفتارى ها را به روى خود ببندید.
3. تمام نیازها را باید از خداوند خواست: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «لیسأل احدكم ربه حاجته كلّها حتى یسأله شسع نعله اذا انقطع»(694) هر یك از شما نیاز خود را از خداوند بخواهد حتى اگر بند كفش او پاره شود. «یا موسى سلنى كلّ ما تحتاج الیه حتى علف شاتك و ملح عجینك»(695) اى موسى! همه نیازها حتى علف گوسفند و نمك غذاى خود را از من بخواه.
4. شرایط اجابت دعا:
1. معرفت خداوند: قال قوم للصادق علیه السلام: «ندعوا فلایستجاب لنا؟ قال لانّكم تدعون من لاتعرفونه»(696) گروهى به امام صادق علیه السلام گفتند: ما دعا مى كنیم و مستجاب نمى شود حضرت فرمود: كسى را مى خوانید كه به او شناخت ندارید.
2. عمل شایسته: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «یكفى من الدعاء مع البرّ ما یكفى الطعام من الملح»(697) با عمل نیك، دعا به اندازه نمك براى طعام كفایت مى كند.
3. غذاى حلال: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: « - لمن قال له اُحبّ ان یستجاب دعائى - طهر مأكلك و لا تُدخل فى بطنك الحرام»(698) پیامبر به كسى كه عرض كرد: دوست دارم دعایم مستجاب شود؛ فرمود: غذاى خود را پاك كن و از حلال استفاده كن و حرام را در شكم خود داخل نكن.
4. حضور قلب: قال الصادق علیه السلام: «ان اللَّه لا یستجیب دعاء بظهر قلب ساه فاذا دعوت فاقبل بقلبك ثم استیقن بالاجابة»(699) امام صادق علیه السلام فرمود: دعاى كسى كه قلب او متوجه خدا نیست مستجاب نمى شود؛ هرگاه خدا را خواندى با قلب خود به خدا رو بیاور آن گاه یقین به اجابت داشته باش.
آداب دعا
1. توجّه به اوقات شریفه مانند: روز عرفه، ماه رمضان، روز جمعه و سحر.
2. توجّه به احوال شریفه مانند: زمانى كه مجاهدان در برابر دشمن آماده نبرد مى باشند. وقت نزول باران، بین اذان واقامه، بعد از نماز و قرائت قرآن.
3. دعا را رو به قبله انجام دهد ودست هاى خود را به طرف آسمان بلند كند.
4. صداى خود را پایین آورَد به گونه اى كه فریاد نكشد و زیاد آهسته نیز دعا نكند.
5. با حال تضرّع و خشوع دعا كند.
6. در دعا اصرار كند.
7. با نام خدا و ذكر خدا دعا را شروع كند.
8. قبل از دعا خداوند را تمجید كند.
9. به پیامبر و آل او صلوات بفرستد.
10. به پیامبر و امامان علیهم السلام توسّل پیدا كند.
11. قبل از دعا دو ركعت نماز بخواند.
12. دعا را كوچك نشمارد.
13. در میان جمعیت و همراه با آنان دعا كند.
14. در حال دعا گریه و زارى نماید.
15. در دعا و در خواست از خداوند بلند نظر و با همّت باشد.
16. به گناهان خود اعتراف كند.
17. براى همه مؤمنان دعا كند و دعایش عمومى باشد.
18. با اطمینان و یقین به اجابت دعا كند.
19. از گناهان توبه نماید و مظالم بندگان را رد كند.
20. از همه انسان ها قطع امید كند.(700)
چرا دعا مستجاب نمى شود؟
مرحوم علاّمه طباطبایى مى فرماید: دعاهایى كه به اجابت نمى رسد به خاطر یكى از دو امر است: یا خواست حقیقى در آن ها نیست، بلكه به واسطه روشن نبودن مطلب براى دعا كننده اشتباهاً چیزى را مى خواهد كه اگر بر حقیقت امر مطلع مى شد نمى خواست مثلاً دعاكننده كسى را مریض پنداشته وشفایش را از خدا مى خواهد، در صورتى كه عمرش تمام شده وشفاى مرض در آنجا مورد ندارد، بلكه باید زنده كردن او را از خدا خواست واو چون از زنده شدن مرده به واسطه دعاى مأیوس است حقیقتاً آن را خواستار نمى شود. البته اگر كسى مانند پیامبران چنین امیدى را داشته باشد ودعا كند مستجاب مى شود ویا اینكه سؤال هست، ولى حقیقتاً از خدا نیست، مثل این كه حاجتى را از خدا بخواهد ولى دل به اسباب عادى یا امور وهمى بسته باشد كه گمان دارد كفایت امرش مى كند. در این صورت خواستن به حسب حقیقت از خدا نیست، زیرا خدایى كه دعاها را مستجاب مى كند كارى را با شركت اسباب و اوهام انجام نمى دهد.(701)