شرایط ایمان واقعى
«فَلَا وَرَبِّكَ لَا یُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ یُحَكِّمُوكَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لَا یَجِدُوا فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُوا تَسْلِیمًا »(624) خداوند در آیه فوق سوگند یاد مى كند كه مردم ایمان واقعى پیدا نمى كنند مگر اینكه سه شرط را دارا باشند:
الف) به هنگام اختلاف و نزاع، به پیامبر مراجعه كنند نه به طاغوت.
ب) در دل خود هیچ گونه احساس ضیق و دلتنگى از قضاوت پیامبر نكنند.
ج) در برابر قضاوت پیامبر تسلیم محض باشند.(625)
ایمان بدون عمل فاقد ارزش
قرآن وقتى پیروان حقیقى تورات را توصیف مى كند مى فرماید آنان كسانى هستند كه از پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم تبعیت مى كنند. «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ»(626)
در این آیه به جاى كلمه (یؤمنون) كلمه (یتّبعون) به كار رفته و این بهترین تعبیر است؛ زیرا ایمان به آیات خداى سبحان و ایمان آوردن به انبیا و شرایع ایشان با طاعت و تسلیم در برابر دستورات ایشان است و تعبیر به (یتبعون) دلالت بر همین معنا مى كند و مى فهماند كه ایمان به معناى اعتقاد تنها فایده اى ندارد، چون هر قدر هم شخص به حقانیت آیات و شرایع الهى اعتقاد داشته باشد با این حال وقتى اطاعت و تسلیم در كارش نباشد، عملاً حق بودن آن آیات را تكذیب كرده است.(627)
اوصاف مؤمنان حقیقى
تعبیر «اولئك هم المؤمنون حقاً» كه حكایت از ایمان حقیقى افراد مى كند در دو مورد در قرآن كریم ذكر شده و تحقق ایمان حقیقى در صورتى است كه انسان داراى اوصاف زیر باشد.
1. تكان خوردن دل به هنگام یاد الهى.
2. افزوده شدن ایمان به هنگام تلاوت قرآن.
3. توكل به خداوند.
4. برپا داشتن نماز.
5. انفاق در راه خدا. قابل توجه این كه اوصاف سه گانه اول، حالات قلبى و مترتّب بر یكدیگر است و دو وصف اخیر مربوط به اعمال ظاهرى است. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ یَتَوَكَّلُونَ * الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ * أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا»(628)
6. هجرت در راه خدا.
7. جهاد در راه خداوند.
8. پناه دادن و یارى كردن مسلمانان. «وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ آوَوا وَّنَصَرُوا أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا»(629)