امر به معروف و نهى از منكر در قرآن
1. قرآن مهم ترین رسالت انبیا را در دو امر خلاصه مى كند: اوّل: دعوت به عبادت و پرستش خداوند كه بزرگ ترین معروف هاست. دوّم: پرهیز از اطاعت طاغوت ها «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ »(338)
2. قرآن كریم امر به معروف و نهى از منكر را از اوصاف پیامبر اكرم و برخى از اهل كتاب و مجاهدان راستین و از خصلت هاى برجسته مؤمنان و از نشانه هاى حكومت اسلامى مى داند.
الف: پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم: « یَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ »(339)
ب: برخى از اهل كتاب: « لَیْسُوا سَوَاءً مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ... وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ »(340)
ج: مجاهدان راستین: « إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ... الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ »(341)
د: مؤمنان: « وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ »(342)
ه: نشانه حكومت اسلامى: « الَّذِینَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ »(343)
3. امر به معروف و نهى از منكر توسط كودكان: « یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ »(344)حضرت لقمان به فرزندش مى گوید: نماز را به پا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن.
امر به معروف و نهى از منكر در احادیث
1. ترك امر به معروف و مسلط شدن اشرار: قال الرضاعلیه السلام: «لتأمرنّ بالمعروف و لتنهنّ عن المنكر او لیستعملنّ علیكم شراركم فیدعوا خیاركم فلا یستجاب لهم»(345) امر به معروف و نهى از منكر كنید والا افراد بد در جامعه بر شما مسلط مى شوند و اشخاص خوب دعا مى كنند امّا مستجاب نمى شود.
2. ترك امر به معروف ونهى از منكر وفساد در جامعه: «عن ابى عبداللَّه علیه السلام قال النبى صلى الله علیه وآله وسلم: كیف بكم اذا فسدت نساؤكم وفسق شبابكم ولم تأمروا بالمعروف ولم تنهوا عن المنكر فقیل و یكون ذلك یا رسول اللَّه؟ فقال نعم و شرّ من ذلك كیف بكم اذا امرتم بالمنكر و نهیتم عن المعروف فقیل له یا رسول اللَّه و یكون ذلك؟ قال نعم و شرّ من ذلك كیف بكم اذا رأیتم المعروف منكراً و المنكر معروفاً»(346) پیامبراكرم صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: چگونه است حال شما هنگامى كه زنان شما فاسد و جوانان شما فاسق گردند؟ و آن در صورتى است كه امر به معروف و نهى از منكر را ترك كنید. عرض كردند: آیا این چنین زمانى فرا مى رسد؟ حضرت فرمود: آرى، بدتر از این هم مى شود و آن این كه چگونه است حال شما هنگامى كه امر به منكر و نهى از معروف كنید؟ عرض كردند اى پیامبر! آیا این چنین وضعى فرا خواهد رسید؟ فرمود: آرى، بدتر از این هم مى گردد. چگونه است حال شما زمانى كه معروف در جامعه منكر و منكر معروف گردد؟
3. ترك نهى از منكر و ضعف ایمان: قال النبى صلى الله علیه وآله وسلم: «ان اللَّه لیبغض المؤمن الضعیف الذى لادین له فقیل له و ما المؤمن الضعیف الذى لادین له؟ قال الذین لا ینهى عن المنكر»(347) پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: خداوند، مؤمن ضعیفى را كه دین ندارد دشمن دارد. عرض كردند: مؤمن ضعیف كیست؟ حضرت فرمود: كسى كه نهى از منكر نمى كند.
4. منزلت جهاد در برابر امر به معروف: قال على علیه السلام: «و ما اعمال البرّ كلّها و الجهاد فى سبیل اللَّه عند الامر بالمعروف و النهى عن المنكر الاّ كنفثة فى بحر لجّى»(348) تمام كارهاى نیك ، حتّى جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون آب دهان است در برابر دریایى پهناور.
5. امر به معروف وخلافت الهى: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «من امر بالمعروف و نهى عن المنكر فهو خلیفة اللَّه فى ارضه و خلیفة رسوله و خلیفة كتابه»(349) كسى كه امر به معروف ونهى از منكر كند، جانشین خدا در زمین وجانشین پیامبر و كتاب اوست.
6. نهى از منكر و به خاك مالیدن بینى فاسقان: قال على علیه السلام: «من نهى عن المنكر ارغم انوف الفاسقین»(350) نهى از منكر به خاك مالیدن بینى فاسقان است.
صفات آمرین به معروف
«عن ابى عبداللَّه علیه السلام قال انّما یأمر بالمعروف و ینهى عن المنكر من كانت فیه ثلاث خصال عالم بما یأمر به تارك لما ینهى عنه عادل فیما یأمر عادل فیما ینهى رفیق فیما یأمر رفیق فیما ینهى»(351) همانا كسى امر به معروف و نهى از منكر مى كند كه داراى سه خصلت باشد: به آنچه امر مى كند دانا باشد. از آنچه نهى مى كند خود تارك باشد. در آنچه امر و نهى مى كند عدالت را رعایت كند. در امر و نهى رفق و مدارا نماید.