جهاد در قرآن
1. برترى مجاهدان: « فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا »(317) خداوند مجاهدانى را كه با مال و جان جهاد مى كنند بر قاعدان و كسانى كه در جنگ شركت نكردند برترى بخشیده است.
2. جهاد با كفار و شدّت برخورد با آن ها: « یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ »(318) اى پیامبر! با كفار و منافقان پیكار كن و بر آن ها سخت بگیر.
3. همراهى خداوند با مجاهدان: « فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن یَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ »(319) هرگز سست نشوید و دشمنان را به صلح (ذلت بار) دعوت نكنید در حالى كه شما برترید و خداوند با شماست و چیزى از ثواب اعمالتان را هرگز كم نمى كند.
4. محبوبیت اهل جهاد نزد خداوند: « إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْیَانٌ مَّرْصُوصٌ »(320) خداوند كسانى را كه در راه او پیكار مى كنند و همچون بنایى آهنین هستند دوست مى دارد.
5. خیر بودن جهاد براى مسلمانان: « كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّكُمْ »(321) جنگ با دشمنان اسلام بر شما واجب شده و حال آن كه مورد كراهت شماست چه بسا چیزى را كراهت داشته باشید لكن براى شما خیر باشد.
6. نهى از تجاوز به دشمنان: « وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ »(322) با كسانى كه با شما جنگ مى كنند، در راه خدا بجنگید و تجاوز نكنید زیرا خداوند تجاوز كاران را دوست ندارد.
اهداف جهاد
1. ترساندن دشمنان خداوند و امّت اسلام: « وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ »(323) در برابر آن ها (دشمنان) آنچه توانایى دارید، از نیرو آماده سازید و همچنین اسب هاى ورزیده (براى میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید.
2. حفظ مراكز عبادى: « وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْكَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِیرًا »(324) اگر خداوند (رخصت جنگ ندهد و) دفع شرّ بعضى از مردم را به بعض دیگر نكند همانا صومعه ها و دیرها و مساجدى كه در آن نام خدا و نماز بسیار مى شود هر آیینه خراب مى شود.
3. خوارى و رسوایى دشمنان: « قَاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَیْدِیكُمْ وَیُخْزِهِمْ وَیَنصُرْكُمْ عَلَیْهِمْ وَیَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُّؤْمِنِینَ »(325) شما (اى مؤمنان) با آن كافران به قتال و كار زار برخیزید تا خدا آنان را به دست شما عذاب كند و خوار گرداند و شما را بر آن ها غالب گرداند و دل هاى اهل ایمان را به خاطر غلبه بر كفار شفا بخشد.
4. از بین بردن شرك و حاكمیت بخشیدن به دین الهى: « وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَیَكُونَ الدِّینُ كُلُّهُ لِلَّهِ »(326) اى مؤمنان! با كافران بجنگید كه در زمین فتنه و فسادى دیگر نماند و تمام دین براى خدا باشد.
دستور جامع درباره جهاد
قرآن در آیات 45، 46 و47 سوره انفال شش دستور در زمینه جهاد مى دهد:
1. اى اهل ایمان هنگامى كه با گروهى از دشمنان مواجه شدید ثابت قدم باشید « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا »
2. خداوند را فراوان یاد كنید تا پیروز شوید: « وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ »
3. امر خدا و پیامبر را اطاعت كنید: « أَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ »
4. نزاع و (كشمكش) نكنید تا مبادا سست شوید و قدرت و هیبت شما از بین برود: « وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُكُمْ »
5. صبر واستقامت كنید كه خدا با صابران است: « اصْبِرُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ »
6. مانند كسانى كه از سرزمین خود از روى غرور و هواپرستى و خودنمایى خارج شدند نباشید: « وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِینَ خَرَجُوا مِن دِیَارِهِم بَطَرًا وَرِئَاءَ النَّاسِ »
مجموع این امور شش گانه دستور جنگىِ جامعى است كه هیچ دستور مهم جنگى از آن بیرون نیست و اگر انسان در جزئیات وقایع تاریخى جنگ هاى اسلامى كه در زمان رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم اتفاق افتاد از قبیل جنگ بدر و احد و خندق و حنین و غیر آن دقّت كامل به عمل آورد این معناى برایش روشن مى گردد كه سرّ غلبه و پیروزى مسلمین در آن جا كه غالب شدند رعایت موادّ این دستورات بوده و رمز شكست آنان هر كجا كه شكست خوردند رعایت نكردن و سهل انگارى در عمل به آن ها بوده است.(327)