آثار و فوائد زكات در روایات
1. زیادى رزق: قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله وسلم: «اذا اردت ان یثرى اللَّه مالك فزّكه»(285) هرگاه اراده كردى خداوند ثروت تو را زیاد نماید زكات آن را بپرداز.
2. نگهداشتن نفس از بخل: قال الصادق علیه السلام: «من ادّى الزكوة فقد وقى شحّ نفسه»(286) هر كس زكات را بپردازد بخل شدید خود را نگاه داشته است.
3. خاموش كردن غضب الهى: قال على علیه السلام: «اللَّه اللَّه فى الزكوة فانّها تطفئ غضب ربّكم»(287) خدا را خدا را (در نظر داشته باشید) در پرداخت زكات زیرا زكات دادن خشم الهى را خاموش مى كند.
4. زندگى سعادتمند داشتن: قال الصادق علیه السلام: «ولو انّ الناس ادوّا حقوقهم لكانوا عایشین بخیر»(288) اگر مردم حقوق خود را بپردازند هر آینه در خیر و سعادت به سر خواهند برد.
5. مایه قرب الهى 6. كفاره گناهان 7. مانع از آتش دوزخ: قال امیرالمؤمنین علیه السلام: «... ثمّ انّ الزّكوة جعلت مع الصّلوة قرباناً لأهل الاسلام فمن أعطاها طیّب النفس بها فانّها تجعل له كفّارة و من النار حجاباً و وقایة»(289)
زكات در نعمت هاى مادّى و معنوى
وقتى كه سخن از زكات به میان مى آید همان زكات معروف كه به اموال تعلق مى گیرد به ذهن انسان تبادر پیدا مى كندامّا با توجه به معناى واقعى زكات كه عبارت است از پاك كردن و رشد و نموّ پیدا كردن، مى بینیم كه به نعمت هاى مختلف مادى و معنوى در شرع مقدس زكات تعلق گرفته كه نمونه اى از آن ها را بیان مى كنیم:
1. زكات علم بذل آن است: قال على علیه السلام: «زكوة العلم بذله لمستحقّه و اجهاد النفس بالعمل به»
2. زكات جاه و مقام، بذل آن است: «زكوة الجاه بذله»
3. زكات زیبایى، عفت است: «زكوة الجمال العفاف»
4. زكات پیروزى، احسان است: «زكوة الظفر الاحسان»
5. زكات جسم وبدن، جهادوروزه است: «زكوة البدن الجهادو الصیام»
6. زكات قدرت، انصاف است: «زكوة القدرة الانصاف»
7. زكات سلامتى، تلاش در راه اطاعت خداوند است: «زكوة الصحة السّعى فى طاعة اللَّه»
8. زكات شجاعت، جهاد در راه خداست: «زكوة الشجاعة الجهاد فى سبیل اللَّه»
9. زكات نعمت ها، نیكى به كار بستن است: «زكوة النعم اصطناع المعروف»
10. زكات چشم، نظر به عبرت نمودن و نگهداشتن چشم از شهوات است: «زكوة العین النظر بالعبرة و الغضّ عن الشهوات»
11. زكات گوش، شنیدن مسایل علمى و حكمت آمیز است: «زكات الاذن استماع العلم و الحكمة...»
12. زكات زبان، نصحیت كردن مسلمانان است: «زكوة اللسان النّصح للمسلمین و التیقّظ للغافلین»(290)
حج
یكى از راه هاى تربیت نفس از نظر اسلام حج و زیارت خانه خداوند است كه ابعاد مختلفى از تربیت (روحى، بدنى، اخلاقى، اجتماعى و سیاسى) در آن منظور شده است. حج از آن جهت كه متضمّن اطاعت و بندگى خداست و قصد قربت در اعمال آن لازم است و از سویى انسان باید رنج و مشقت هاى دیگر از قبیل بذل مال و پرهیز از یك سلسله مباحات در زمان مخصوص (حال احرام) را رعایت كند داراى چنین امتیازى است چه این كه لغو امتیازات مادى و ظاهرى از نظر رنگ و نژاد و قبیله و ثروت و منصب، در حج مایه تطهیر نفس از غرور و تكبر و تهذیب روح از سایر رذایل اخلاقى است.